Γράφει ο Κώστας Ευαγγελάτος*
Η ενότητα έργων με τίτλο «Αλίκτυπες μορφές» ή θαλασσοδαρμένες μορφές είναι ζωγραφικά συμπλέγματα πάνω σε ξύλα που εξέβρασε η θάλασσα, τα περιμάζεψα και χωρίς να επέμβω δραστικά στη μορφή και στο σχήμα τους, τα ζωγράφισα με αυτόματες συνειρμικές παραστάσεις.
Με ένα πυκνό σχέδιο που δημιουργεί πλέγματα γραμμών που διατρέχουν όλη την επιφάνεια, αναδύονται γυναικεία πρόσωπα με ένα τρόπο που φαίνεται σαν να εκφύονται μέσα από τη μάζα του ξύλου. Με την καλλιτεχνική επέμβαση τα άχρηστα υλικά μεταμορφώνονται σε εικαστικές δημιουργίες με ρευστά όρια ανάμεσα στη γλυπτική και στη ζωγραφική.
Σ’ αυτές τις συνθέσεις τον τόνο δίνουν ο συνδυασμός του τυχαίου, όπως είναι το σχήμα, το μέγεθος και η υφή του δεδομένου υλικού, με την υπολογισμένη χειρονομία, η παρόρμηση με τη λογική επεξεργασία. Με την επέμβασή λειτουργώ αντίθετα προς τη διαδικασία αποσύνθεσης που θα επέφερε ο χρόνος και δίνει στα σπαράγματα που εξέβρασε η θάλασσα μια νέα ταυτότητα.
Ίσως ξενίζει κάποιους η χρησιμοποίηση των άχρηστων υλικών-ready mades, αλλά αυτό είναι χαρακτηριστικό σε αρκετούς εκπροσώπους της μοντέρνας τέχνης, ιδιαίτερα του Ντανταιστικού κινήματος, δηλαδή, εκείνου του κινήματος που εκδηλώθηκε πρώτα στην Ζυρίχη, το Βερολίνο, το Παρίσι και άλλες πόλεις της Ευρώπης κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ως επαναστατική αντίδραση των καλλιτεχνών στη μέχρι τότε αστική τέχνη, με όνομα του την παιδική λέξη χωρίς νόημα dada. Οι ντανταιστές δίδαξαν τον σεβασμό στα κατάλοιπα της ανθρώπινης ζωής, στο ευτελές, στο άχρηστο, σε ό,τι δεν έχει καμιά χρηματική ανταλλακτική αξία.
Είναι δεδομένο ότι η εννοιακή τέχνη ανήκει στις πρωτοπορίες του τέλους της δεκαετίας του 1960, είναι μια τάση, η οποία θεωρεί την τέχνη ως γλώσσα και ο καλλιτέχνης μπορεί να δώσει στο έργο του τη μορφή που θέλει και να εκφράσει την ιδέα του, χρησιμοποιώντας οποιοδήποτε υλικό και τρόπο. Σύμβολα, φωτογραφίες, αριθμούς, λέξεις, συνθέτουν τα εννοιολογικά έργα.
Ο θεατής καλείται να συμμετάσχει νοητικά σε μια διαδικασία μετατροπής της ιδέας σε μορφή. Γιατί εκείνο που ενδιαφέρει τον καλλιτέχνη δεν είναι μόνο η μορφή του έργου, αλλά η ιδέα που προυπάρχει.
Πρωτοπόρος σ’ αυτή την κίνηση ήταν ο Μαρσέλ Ντυσάν / Marcel Duchamp (1887-1968), ο οποίος το 1913 εισήγαγε και στην τέχνη το «έτοιμο αντικείμενο» (ready-made). Δηλαδή, ένα οποιοδήποτε αντικείμενο, χρηστικό, βιομηχανικό, μπορεί να αναγορευθεί σε έργο τέχνης αν το θέλει έτσι ο καλλιτέχνης.
Εδώ μπαίνει μια άλλη έννοια: η βούληση του καλλιτέχνη. Τα διδάγματα και οι αισθητικές του προτάσεις είχαν διεθνή εμβέλεια και από τότε μέχρι σήμερα πολλοί καλλιτέχνες έχουν βασίσει την δημιουργική τους αφετηρία στη νέα οπτική και τις άπειρες δυνατότητες που προσφέρει. Η δική μου αυθόρμητη βούληση ήθελε να μετατρέψει το σπάραγμα που εξέβρασε η θάλασσα σε έργο τέχνης και με σουρρεαλιστική αύρα να διασυνδέσω πάνω του συνειρμούς και επιθυμίες, ερωτικά σινιάλα και μνήμες, ζωτικά ερωτήματα, στίγματα σιωπών και φευγαλέα ακούσματα.
Στα αλίκτυπα επιζωγραφισμένα ξύλα φανταστικά πρόσωπα συνδυάζονται και συνομιλούν σχεδιαστικά με εννοιακά σύμβολα. Δεν πρόκειται για προσωπογραφίες μοντέλων μου αλλά για ιδεογραφικές μορφές, με μια χειρονομιακή γραφή, ζωγραφισμένα απευθείας με στυλό, μελάνι, σμάλτο.
Πρόσφατα οι ξύλινες φόρμες επιζωγραφίζονται με λάδια και ακρυλικά που υπερβαίνουν την χαρακτική ψευδαίσθηση των σχεδίων και εστιάζουν στην ζωηρόχρωμη ζωγραφικότητα.
Η πρώτη μεγάλη έκθεση με τα Αλίκτυπα έργα μου έγινε το 2004 στη Δημοτική Πινακοθήκη Ιθάκης.
Το 2011 έγινε ατομική έκθεση με νέα αλίκτυπα έργα στον πολυχώρο ΙΑΝΟΣ στην Αθήνα. Ακολούθησαν παρουσιάσεις τους στις αναδρομικές εκθέσεις (SCRIPTORIUM, Κέντρο Τεχνών Δήμου Αθηναίων 2010, ΙΔΕΟΜΟΡΦΙΚΕΣ ΣΥΛΛΗΨΕΙΣ, Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών- Ίδρυμα Βούρου-Ευταξία 2018 καθώς και σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Επίσης κυκλοφόρησαν σε Ημερολόγιο Τέχνης ART-EST. Χαρακτηριστικά έργα από τις φάσεις αυτής της πολύχρονης αισθητικής έρευνας με βάση τα επιζωγραφισμένα αλίκτυπα εκτίθενται μόνιμα στη Σύγχρονη Πινακοθήκη Villa Ροδόπη στο Αργοστόλι και στο Art Studio Est-La Chambre στην Αθήνα. Για την ενότητα αυτών των έργων έχουν γράψει κριτικές αναφορές και προσεγγίσεις οι ιστορικοί τέχνης Μαράη Γεωργούση, Στέλιος Λυδάκης, Ευαγγελία Νάκα, Αννίτα Πατσουράκη, Χρύσανθος Α. Χρήστου.
Η ιστορικός τέχνης Δώρα Φ. Μαρκάτου γράφει σε κείμενο της με τίτλο «Η εικαστική δράση ως αντίδοτο στη φθορά»: Ως έμπειρος καλλιτέχνης ο Κώστας Ευαγγελάτος επεμβαίνει αντίθετα προς τη διαδικασία αποσύνθεσης που θα επέφερε ο χρόνος και δίνει στα σπαράγματα που εξέβρασε η θάλασσα μια νέα ταυτότητα.
Ακολουθώντας το σχήμα των σανιδιών, σχεδιάζει αφαιρετικά και μονοχρωματικά γυναικείες μορφές, με σιβυλλική έκφραση, πλάσματα που άφησαν το αποτύπωμα τους σε κάθε πολύπλαγκτο σώμα που άγγιξαν.
Ο ιστορικός τέχνης Λεόντιος Πετμεζάς αναφέρει: Η επιλογή της συγκεκριμένης κλίμακας και της διάστασης των εκθεμάτων της σειράς των «Αλίκτυπων μορφών» του Κώστα Ευαγγελάτου είναι ενδεικτική των πολυδιάστατων προσταγμάτων ανανέωσης. Οι συλλήψεις του προβάλλουν, ως φορμαλιστικό υλικό, μια πρωτοποριακή συνοχή, αποτέλεσμα της μακροχρόνιας ενασχόλησης του δημιουργού.
Η διαπεραστική χροιά τους ενσαρκώνεται με την συνδρομή της λιτής διάρθρωσης, την σχεδιαστική επέμβαση, την εμπεριστατωμένη γραφή και την χρωματική τονικότητα που μέσα από εννοιολογικές αποκαλύψεις προεκτείνει παρεκκλίσεις του ορατού και σταθμίσεις του ονειρικού της υποσυνείδητης γνώσης. Παράλληλα αφήνει να αναδυθούν στην επιφάνεια παρορμήσεις και σκέψεις που επιτείνουν τις εντολές μιας συμβολιστικής επικοινωνίας.
Η αναζήτηση και η εικαστική επεξεργασία φυσικών αλίκτυπων αντικειμένων συνεχίζεται με αμείωτο δημιουργικό ενδιαφέρον. Η εν δυνάμει σύζευξη της έμψυχης εκφραστικής τάσης με το άψυχο υλικό που έχει την δική του ιστορία είναι γοητευτική και αποκαλυπτική.
*Ο Κώστας Ευαγγελάτος είναι Ζωγράφος, Λογοτέχνης, Θεωρητικός της τέχνης
