Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη

Η Χλόη Ακριθάκη-Geitmann είναι από τους καλλιτέχνες που μένει και εργάζεται τόσο στην Τσεχία όσο και στην Ελλάδα. Η πανδημία την βρήκε με την οικογένεια της στη μελαγχολική Πράγα. Εμείς, μιλήσαμε μαζί της για την κατάσταση που αντιμετώπισε τους μήνες του εγκλεισμού, για το φωτογραφικό ημερολόγιο καραντίνας που δημιούργησε, για το Instagram, για τις online δημοπρασίες και για το έργο του Αλέξη Ακριθάκη που ήταν ένα από τα highlights της πρόσφατης δημοπρασίας του οίκου Bonham’s στο Greek Sale.

-Η πανδημία σας «πέτυχε» στην Πράγα. Πώς ήταν τα πράγματα εκεί όλο αυτό το διάστημα;

-Είχα την τύχη να περάσω αυτή την περίοδο του εγκλεισμού με την οικογένεια μου στην Πράγα.

Η Τσεχία ήταν ίσως η πρώτη χώρα που έκλεισε τα σύνορά της και από τις πρώτες χώρες που εφάρμοσαν αυστηρά μέτρα αλλά συγχρόνως παρότρυναν τους πολίτες να κάνουν βόλτες στα πάρκα, φορώντας πάντα μάσκα. Μάλιστα σε κάποιες περιοχές ο δήμος μοίρασε στους κατοίκους πατρόν και υφάσματα για να ράψουν τις δικές τους.

Στην αρχή οι δρόμοι και οι πλατείες ήταν έρημοι. Η ατμόσφαιρα καθαρή, ακόμη και στο κέντρο της πόλης είχε τόση ησυχία που ακουγόντουσαν μόνο τα πουλιά. Δειλά- δειλά αρχίσαμε να κυκλοφορούμε, σε όλο και μεγαλύτερη ακτίνα.

Οι Πραγιανοί, με χρωματιστές υφασμάτινες μάσκες, απολαμβάναμε τις βόλτες στην ηλιόλουστη πόλη, χωρίς τον παραμορφωτικό καθρέφτη του τουρισμού.  Για πρώτη φορά μπορούσαμε να κυκλοφορήσουμε άνετα στο άδειο ιστορικό κέντρο, περνώντας την Γέφυρα του Καρόλου με τα σκυλιά μας, τα παιδιά μας, με καρότσια και ποδήλατα, ήσυχα, χωρίς σπρωξίδι, πλανόδιους πωλητές,  μεθυσμένες (και μη) αντροπαρέες σε εκδρομή stagnight, γκρουπ Ασιατών με Selfie Stick που ακολουθούν πιστά τον ξεναγό και φασαριόζικες τάξεις μαθητών από μεσογειακές χώρες… Αυτά συμβαίναν έξω.

Το υπόλοιπο μέρος της ζωής μας, μεταφέρθηκε από τη μία μέρα στην άλλη στο διαδίκτυο. Βασική μου απασχόληση ήταν το αρχείο του έργου του πατέρα μου Αλέξη Ακριθάκη που σιγά-σιγά γεμίζει. Κατά τα άλλα, ατελείωτες συζητήσεις με φίλους ανά τον κόσμο. Γιόγκα στο Zoom και online διαλέξεις, σεμινάρια και μαθήματα γέμισαν τις ώρες που έμεναν ελεύθερες από τα ψώνια στο Supermarket και το μαγείρεμα για την οικογένεια και τον μόνιμα πεινασμένο σκύλο.

Δεν αισθάνθηκα ούτε μία στιγμή απομονωμένη, αλλά κάπως σα να ζω σε μία παράλληλη πραγματικότητα ή σε μία ταινία επιστημονικής φαντασίας.

-Δουλέψατε κάποια έργα την περίοδο του εγκλεισμού; Τραβήξατε πλάνα από την Πράγα. Ποια φωτογραφία σας θεωρείτε ότι αντιπροσωπεύει καλύτερα την φάση που ζήσαμε; 

-Ζω στην Πράγα 26 χρόνια και από την πρώτη μου επίσκεψη, ακόμη φοιτήτρια φωτογραφίζω τη ζωή στην πόλη, μία πόλη που τουλάχιστον στο ιστορικό της κέντρο κατακλύζεται από τουρίστες όλο το χρόνο. Η περίοδος του εγκλεισμού ήταν μία μοναδική ευκαιρία, να περπατήσω και να φωτογραφίσω την πόλη όπως πραγματικά είναι. Έτσι δημιουργήθηκε ένα φωτογραφικό ημερολόγιο καραντίνας.

Παρέα με τον σκύλο μου περπατούσαμε στα πάρκα και τα άδεια δρομάκια της πόλης, κάποτε έχοντας στο νου τα διηγήματα του Κάφκα και άλλοτε του Κούντερα. Πάντα βρίσκοντας λεπτομέρειες και οπτικές γωνίες από μέρη που συνήθως είναι κρυμμένα από τουριστικά γκρουπ.

Κάποτε αναζητώντας τα ίδια μοτίβα που είχα τραβήξει στην πρώτη μου επίσκεψη ως φοιτήτρια, όταν ακόμη δεν ήξερα τίποτα για αυτή την πόλη και τους κατοίκους της και όπου πολλά αλλά και σύγχρονος λίγα έχουν αλλάξει στην πάροδο του χρόνου.

Τα βράδια με πανσέληνο ακολούθησα το δρόμο του φεγγαριού, ψάχνοντας το ιδανικό σημείο για φωτογράφιση στο λόφο του Petrin και του κάστρου της Πράγας.

Όταν δεν έβγαινα, φωτογράφιζα το φως που μπαίνει από το παράθυρό μου. Το καθαρό χειμωνιάτικο φως (τον Μάρτιο εδώ είναι ακόμη χειμώνας..) που τρυπώνει μέσα από τις βαριές κουρτίνες, τη βροχή, τα γυμνά κλαδιά της τεράστιας φιλύρας μέχρι τις τελευταίες τεμπέλικες ακτίνες του ήλιου στις μακριές καλοκαιρινές νύχτες.

Πάντα μου άρεσε να καταγράφω το πέρασμα του χρόνου και ο εγκλεισμός ήταν μια καλή ευκαιρία για μία τέτοια παρατήρηση. Κάποιες φωτογραφίες από μόνες τους είναι αντιπροσωπευτικές για την περίοδο που περάσαμε.

Μια οικογένεια που περπατάει στην έρημη Γέφυρα του Καρόλου φορώντας μάσκες, τα άδεια παγκάκια ή οι κύκνοι που έχουν καταλάβει το ποτάμι εκεί που προηγουμένως περνούσαν ακατάπαυστα τα τουριστικά ποταμόπλοια και κάθε λογής πλεούμενα. Κάποια snapshots, σε δεύτερη ανάγνωση είναι συμβολικά, όπως οι δύο κοπέλες που φοράνε μάσκες και πίνουν μπύρες μπροστά από το μνημείο στα θύματα του κομμουνισμού.

Το μνημείο είναι αφιερωμένο σε όλους όσους οι ζωές καταστράφηκαν από τον ολοκληρωτικό δεσποτισμό κάτι που στις μέρες που περάσαμε νιώσαμε να μας απειλεί ξανά σε μια νέα μορφή. Άλλες φωτογραφίες λειτουργούν σα σειρά και άλλες σα ζευγάρι ή γίνονται ψηφιακό κολλάζ με φωτογραφία που έχω τραβήξει στο ίδιο μέρος σε άλλη χρονική στιγμή.

-Ποιος θα είναι ο ρόλος της τεχνολογίας στην ενημέρωση  αλλά και στην αγορά της τέχνης, όπως στις online δημοπρασίες; Πρόσφατα πουλήθηκε έργο του πατέρα σας από τον οίκο Bonham’s στο Greek Sale, το «L ‘Alphabet Grec».

-Όταν οι συλλέκτες δεν μπορούν να πάνε σε εκθέσεις και γκαλερί για να δουν τέχνη, οι εκθέσεις και οι γκαλερί πρέπει να μεταφερθούν στους συλλέκτες για να πουλήσουν έργα τέχνης.

Φανερό έγινε ότι όλα μπορούν να συμβούν πολύ γρήγορα. Από τη μια μέρα στην άλλη παρέμεινε μόνο το Διαδίκτυο και τα κοινωνικά μέσα για να ενημερωθούμε, να μορφωθούμε, να διασκεδάσουμε ή να αγοράσουμε οτιδήποτε, ακόμη και τέχνη. Μουσεία, γκαλερί, και οίκοι δημοπρασιών γρήγορα μετέφεραν εκθέσεις και συλλογές τους διάφορες διαδικτυακές πλατφόρμες.  Ακόμη και καλλιτέχνες που μέχρι λίγο πριν ήταν αντίθετοι άρχισαν να παρουσιάζουν τη δουλειά τους στο Instagram και γκαλερίστες, καλλιτέχνες και curators από τα διάφορα μέρη του κόσμου να συνομιλούν live από το ατελιέ ή την κουζίνα τους.

Οπως και στην πραγματικότητα μετά τον πρώτο ενθουσιασμό έρχεται ο κορεσμός από σας σας πληροφορίες και ερεθίσματα και έτσι κανείς αρχίζει και διαλέγει σας από όλα αυτά θέλει πραγματικά να δει.

Για την Ελληνική αγορά σας τέχνης η επιτυχημένη online δημοπρασία του Greek Sale οίκου Bonham’s έφερε έναν αέρα αισιοδοξίας που εύχομαι να διαρκέσει.

Το έργο του πατέρα μου «L ‘Alphabet Grec» ήταν ένα από τα highlights σας δημοπρασίας. Πουλήθηκε πάνω από το τριπλάσιο των αρχικών εκτιμήσεων επιβεβαιώνοντας όχι μόνο τη θέση του Αλέξη Ακριθάκη στην ελληνική αγορά αλλά και πόσο σημαντική είναι δουλειά που έχουμε κάνει με το Estate τα τελευταία χρόνια.

-Η φυσική παρουσία μπροστά σε ένα έργο δεν αντικαθίσταται από την virtual περιήγηση από το lap top ή το smart phone. Ποια η γνώμη σας;

-Οι ιστοσελίδες των γκαλερί και εκθέσεων έχουν γίνει On-line Viewing Rooms. Και ενώ οι άνθρωποι από τη μία μεριά είναι ευχαριστημένοι που δεν χρειάζεται να ταξιδεύουν η χαρά των on-line viewing rooms (διαδικτυακών δωματίων προβολής) είναι περιορισμένη.

Κάτι που στην αρχή ακούγεται συναρπαστικό, να μπορούμε να περπατήσουμε στο διαδίκτυο μέσα από αίθουσες γεμάτες τέχνη, γίνεται ένας μαραθώνιος μέσω εικόνων σε άψυχους ιστότοπους που συχνά σου δίνουν την εντύπωση ότι ξεφυλλίζεις τον ηλεκτρονικό κατάλογο ενός καταστήματος. Από την άλλη μεριά έχει κανείς πολύ περισσότερο χρόνο να περιπλανηθεί και να ανακαλύψει καινούργιες γκαλερί και καλλιτέχνες.

Για μένα πιο πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει το πως καλλιτέχνες χρησιμοποιούν την τεχνολογία και το ίντερνετ για να δημιουργήσουν τέχνη.

Νέοι καλλιτέχνες παίζουν με φίλτρα στο Instagram και στο Snapchat. Άλλοι δημιουργούν έργα  που βασίζονται στο Augmented reality – σας ο Olafur Eliasson και ο KAWS και τρυπώνουν στο σπίτι σας μέσω ειδικών App.

Κανείς μπορεί να αναρωτιέται αν αυτό είναι ακόμη τέχνη και ίσως να σας ξενίζει ένα ουράνιο τόξο που αιωρείται στην κουζίνα σας αλλά ίσως για σας επόμενες γενιές αυτή η παράλληλη εικονική πραγματικότητα να έχει γίνει κάτι φυσιολογικό και η “διαδικτυακή τέχνη” να είναι καθημερινότητα.

Για το παρόν ισχύει ότι τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει την εμπειρία μιας προσωπικής έκθεσης και ότι η εμπειρία σας επαφής με το έργο τέχνης είναι ολοκληρωτική μόνο στο χώρο.

-Είναι κάποιο έργο του πατέρα σας που θα επιλέγατε για να περιγράψετε μια δύσκολη κατάσταση, μια πανδημία;

-Η πιο παραγωγική εποχή του πατέρα μου ήταν το γύρω στο ‘70 μια εποχή αμφισβήτησης και ανατροπής, η δικτατορία, ο Μάης  του 68, ο πόλεμος του Βιετνάμ επηρέασαν τα έργα της εποχής εκείνης και σε πολλά εμφανίζεται το σήμα της ειρήνης. Όλα αυτά συνέπεσαν και με τη γέννησή μου.

Το 1969 ο πατέρας μου φτιάχνει το «καρουσέλ για τα παιδάκια του Βιετνάμ». Μία συμβολική κατασκευή, διαμαρτυρία ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ

Το 1969 ο πατέρας μου φτιάχνει το «καρουσέλ για τα παιδάκια του Βιετνάμ». Μία συμβολική κατασκευή, διαμαρτυρία ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ. Ένα εκ πρώτης όψεως χαρούμενο παιχνίδι - γυρίζει κιόλας και σαν παιδί έπαιζα με αυτό – που αντί για καρεκλίτσες έχει χρωματιστά φερετράκια.

Μία πολύχρωμη κατασκευή στην οποία συγκεντρώνονται πολλά στοιχεία και τεχνικές χαρακτηριστικές για το έργο του αλλά και για τον τρόπο του Ακριθάκη που με χιούμορ ή  ειρωνεία  κρύβει, ή να δείχνει, το τρομακτικό μέσα σε έναν κόσμο χρωματιστό και φαινομενικά χαρούμενο.

Τα παιδάκια του Βιετνάμ αντιπροσωπευτικά για όλα τα παιδάκια δηλώνουν την αγωνία του καλλιτέχνη για το μέλλον, του παιδιού του και του κόσμου των παιδιών. Ταιριάζει λίγο και με τη διάθεσή μου αυτές τις μέρες. Με το άνοιγμα των συνόρων τα παιδιά μου επέστρεψαν στα σπίτια τους κι ενώ εκείνα βλέπουν με αισιοδοξία μπροστά, με πιάνω να αναρωτιέμαι αν όλα θα πάνε καλά και πότε θα τα ξαναδώ.

Το “Καρουσέλ για τα παιδάκια του Βιετνάμ” ανήκει στη συλλογή του MOMus – Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη.

-Επόμενα βήματα

-Μετά από 3 μήνες φορώντας πιτζάμες και φόρμες γυμναστικής… κι επειδή κάποια πράγματα μείναν πίσω, τα επόμενα βήματα θα είναι σίγουρα με αθλητικά παπούτσια!

Λόγω της πανδημίας οι δύο προγραμματισμένες εκθέσεις μου, τον Μάιο στην Αθήνα  και Ιούνιο στο Βερολίνο, αναβλήθηκαν για τις αρχές του 2021.

Ξαφνικά είχα ελεύθερο χρόνο και την ησυχία να ασχοληθώ εντατικά με την προετοιμασία του Catalogue Raisonne του έργου του πατέρα μου, μία δουλειά που φυσικά συνεχίζεται καθώς και την προετοιμασία επόμενων εκθέσεων και άλλων πρότζεκτ του Estate.

Όταν ανοίξουν τα σύνορα θα έρθω στην Ελλάδα και θα συνεχίσω το πρότζεκτ #studiovisit, το οποίο ξεκίνησα πριν ξεσπάσει η πανδημία. Μία σειρά από φωτογραφίες φίλων καλλιτεχνών στο ατελιέ τους, ή όπου αλλού διαλέγουν να δημιουργήσουν, σε αυτό το μαγικό μέρος όπου η τέχνη γεννιέται. Τα χρώματα, το φως, η μυστικότητα, ο καλλιτέχνης, μία συνταγή φωτογραφίας που υπόσχεται «γεμάτο» αποτέλεσμα αλλά και ένα αποτύπωμα ντοκουμέντο της τέχνης στην Ελλάδα της εποχής μας.

Πολλοί φίλοι ήταν ιδιαίτερα παραγωγικοί κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού, για έναν καλλιτέχνη είναι φυσιολογικό το να εργάζεται μόνος στο ατελιέ του, και ενώ είμασταν σε επαφή τηλεφωνικά και διαδικτυακά ανυπομονώ να δω τα αποτελέσματα από κοντά!