Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη

Τα αφηγηματικά στοιχεία των έργων του Τάσου Μαντζαβίνου παραπέμπουν κυρίως σε προσωπικές ή συλλογικές μνήμες, σε βιώματα και όνειρα με αυτοβιογραφικό περιεχόμενο, ή σε λαϊκούς μύθους και παραδόσεις με δυνατούς συμβολισμούς. Τοτεμικά πορτρέτα, «το έσω βλέμμα του εικαστικού», όπως αναφέρει ο Γιώργος Μυλωνάς, ιστορικός τέχνης.

Ο θεατής συναντά τις θεματικές εμμονές του σημαντικού δημιουργού: καράβια, κάστρα, ναοί, φλάμπουρα, καβαλάρηδες, σκύλους, δράκους και δρακόφιδα προβάλλουν γύρω από τη μορφή του ζωγράφου ή απηχούν όψεις του ψυχισμού του και μια μυστική δύναμη επικοινωνίας του αποτελεί η αποδοχή της μοναξιάς και η πρόσληψή της. Τούτη τη φορά, ο ζωγράφος «διασκεδάζει» τη μοναξιά μέσα από το παιχνίδι.

Στα έντονα χρώματα της φτερωτής που κινείται με τη φορά του ανέμου και συμβολίζει τη χαρά της ζωής, ο Μαντζαβίνος αντιπαρατάσσει το μαύρο του ασκητή. «Ο ζωγράφος έχει όλα τα χαρακτηριστικά του ασκητή. Είναι σαν αυτός να θέλει να πειθαρχήσει στις σειρήνες. Βιώνει αυτήν την αντίφαση και είναι φορές που θα πρέπει ν’ απαρνιέται την ίδια τη ζωή», λέει ο δημιουργός. Όλη η διαδικασία της ζωγραφικής πράξης στο έργο του Μαντζαβίνου μοιάζει με άσκηση, που προϋποθέτει την εσωστρέφεια, την ερήμωση. Για να το δείξει αυτό ο ζωγράφος, το αντιπαραβάλλει με το κλασικό παιχνίδι της νιότης του, το φιδάκι.

Σκοπός του «παιχνιδιού» στο φιδάκι του Μαντζαβίνου είναι να φτάσεις ψηλά, ν’ ανυψωθείς δηλαδή, σε ένα κτίσμα που μοιάζει με ναό: η εκκλησία είναι το «εγώ» του ζωγράφου και η εικαστική του πραγμάτωση έχει τα χαρακτηριστικά τελετουργικού, μιας μύησης, αναφέρει ο Γιώργος Μυλωνάς.

«Όλα αυτά τα σύμβολα», προσθέτει, «δοσμένα με έντονα χρώματα και μπρούτα σχήματα στο γνώριμο ζωγραφικό ύφος του δημιουργού, δεν λειτουργούν μοναχά ως αρχέτυπες φιγούρες∙ απηχούν όψεις του ίδιου του Μαντζαβίνου ως μνημειακές προσωπογραφίες. Και όπως κάθε φυλή έχει το δικό της τοτέμ και απαγορεύεται κανείς να το πειράξει ή να το προσβάλλει, έτσι και το ‘‘τοτέμ’’ του Μαντζαβίνου συνιστά την ουσία του ψυχισμού του, τα ιερά και τα όσια που πρεσβεύει και μάχεται γι αυτά».

– Μίλησέ μας για τον τίτλο της τελευταίας σου ατομικής έκθεσής, το παιχνίδι το «Φιδάκι». Γιατί διάλεξες αυτόν τον τίτλο;

– Η ιδέα προκύπτει. Το ένα φέρει το άλλο καθόσον εργάζεσαι εμμονικά και εμμονικά σκαλίζεις την πραγματικότητα για να ανακαλύψεις αυτό που δεν είναι ορατό. Να δείξεις ότι υπάρχει κάτι πιο ουσιαστικό που είναι κρυμμένο. Ή αυτό που φαίνεται να είναι έτσι, αν λίγο αλλάξεις θέση και την οπτική σου γωνία παρουσιάζεται αλλιώς. Σημασία για μένα έχει, να ανακαλύπτεις στην ομορφιά που τείνει να σε κυριεύσει ολίγον ασχήμια. Και στην ασχήμια που σε πλακώνει να βρίσκεις κομμάτια όασης. Η ισορροπία είναι το ζητούμενο. Το φιδάκι είναι το δεύτερο επιτραπέζιο παιχνίδι που φτιάχνω. Το πρώτο ήταν το σκάκι. Στο φιδάκι υπάρχει το πάνω και το κάτω. Η τύχη σε καταβαραθρώνει μέσω των φιδιών και οι σκάλες σε προάγουν προς τα άνω.

Είναι θέμα τύχης αν θα χάσεις ή αν θα κερδίσεις. Το φιδάκι για μένα συμβολίζει και ίσως αυτό ήταν η αιτία που δούλεψα, ότι όταν ξεκινάς να επιτέλεσες ένα έργο δεν έχει σημασία αν είσαι αισιόδοξος ή απαισιόδοξος. Σημασία έχει η απόφασή σου να ξεκινήσεις το έργο γνωρίζοντας ότι η τύχη θα είναι φορέας εναντίον σου. Να δουλεύεις αρκεί να παλεύεις γνωρίζοντας ότι η σκιά υπάρχει κοντά στο φως.

– Κοιτάζοντας τη δουλειά σου θα μπορούσαμε να πούμε ότι η μοναξιά είναι για σένα η μυστική δύναμη επικοινωνίας με το κοινό σου και η πηγή έμπνευσής σου. Τελικά, η μοναξιά είναι πηγή έμπνευσης ή βάσανο;

Όταν ζωγραφίζω δεν σκέφτομαι το κοινό που θα δει το έργο. Ο σχοινοβάτης δεν κοιτάζει το κοινό, ο ηθοποιός δεν κοιτάει τους θεατές στην πλατεία. Είναι μέσα στον ρόλο του. Ο ρόλος δεν έχει θεατές. Αν ο σχοινοβάτης χάσει τη συγκέντρωσή του θα γκρεμιστεί. Ο ζωγράφος, αν σκεφτεί αυτόν που θα δει το έργο του, θα πέσει στην παγίδα να ζωγραφίζει για τον θεατή.

Έτσι, θα γλιστρήσει από το όραμά του. Τελεί το έργο του και χειροκροτείται διότι παρέμεινε στη συγκέντρωσή του την ώρα της τέλεσης του έργου. Για αυτόν την ώρα εκείνη δεν υπάρχουν θεατές. Το μυστικό, λοιπόν, είναι ότι ο θεατής του ζωγράφου, του σχοινοβάτη και του ηθοποιού επικοινωνούν με τον θεατή και τον σέβονται όταν κατά κάποιον τρόπο τον αγνοούν.

– Η διαδικασία της ζωγραφικής πράξης στη δουλειά σου μοιάζει με άσκηση, που προϋποθέτει την εσωστρέφεια και την ερήμωση. Θα ήθελες να μας μιλήσεις για τη θεματολογία της έκθεσης;

– Πειθαρχία και σκληρή δουλειά στο εργαστήριο είναι τα πρώτα βασικά βήματα, που πρέπει να ακολουθεί ο ζωγράφος και κατά συνέπεια αρκετές ώρες απομόνωσης. Ο ζωγράφος είναι μέσα στον κόσμο, αλλά και έξω από αυτόν. Αν είναι μόνο «στο μέσα», θα πάθει ασφυξία. Αν είναι συνεχώς «στο έξω», θα χαθεί. Έχω την αίσθηση ότι την ιδέα την πιάνεις «στο φτερό», εκεί που νιώθεις ότι δεν έχεις κάτι άλλο να πεις. Στα χρόνια που ζωγραφίζω, έχω ψυχανεμιστεί ότι κατά καιρούς το σημαντικό έρχεται, όταν θα πρέπει να αφορέσεις κάτι ή να προσθέσεις στη ρότα που ακολουθεί η ζωγραφική σου.