Ο Νίκος Μόσχος, ευαισθητοποιημένος στις σύγχρονες κοινωνικοπολιτικές δομές και ανισότητες, προσεγγίζει το εικαστικό του γίγνεσθαι με σαρκαστικό αλλά και αλληγορικό τρόπο. Στα έργα του, οι ανθρώπινες σάρκες παραμορφώνονται, μηχανές, αυτοκίνητα, μουσικά όργανα και ερείπια νεόδμητων κτιρίων συνθλίβονται.

Η μίξη ετερόκλητων στοιχείων και η οριακή αποδόμηση των μορφών συνθέτουν την εικόνα του έργου του. Η μελέτη της θεματικής και η χρήση προσχεδίων είναι προφανής και απολύτως απαραίτητα εξαιτίας της πυκνότητας της γραφής του εικαστικού. Στοιχεία από κόμικς, από τη μυθολογία, τη θρησκεία, την αρχαιότητα, την Αναγέννηση, τον μοντερνισμό και λοιπά βιωματικά στοιχεία αποτελούν τις πηγές της έμπνευσής του.

Συναντήσαμε τον καλλιτέχνη στο εργαστήριό του στο Νέο Κόσμο, όπου εμπνέεται και δημιουργεί και μιλήσαμε εφ’ όλης της ύλης.

Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη

– Πόσο σε επηρέασαν οι δάσκαλοί σου στην ΑΣΚΤ στη δουλειά σου; Τι αισθάνεσαι ότι πήρες από αυτούς;

– Η διαμόρφωση ενός καλλιτέχνη ξεκινάει από τη στιγμή που αρχίζει να αντιλαμβάνεται τον κόσμο. Σχηματοποιείται μέσα από ερεθίσματα που άλλα τον έλκουν και άλλα τον απωθούν. Και οι δύο κατηγορίες επηρεάζουν εξίσου, ασχέτως αν έχουμε συνηθίσει να στεκόμαστε σε αυτά με τα οποία ταυτιζόμαστε. Αισθάνομαι, λοιπόν, ότι η μαθητεία μου ξεκινάει πολύ πριν τη Σχολή, και μάλιστα σε ένα περιβάλλον που λόγω του πατερά μου ευνόησε την ενασχόληση με τη ζωγραφική.

Στη Σχολή μπήκα στο εργαστήριο του Μπότσογλου, ενός καλλιτέχνη που αγαπάει και ο ίδιος τη ζωγραφική και την ιστορία της. Αυτό ενίσχυσε ακόμα περισσότερο την εμβάθυνσή μου σε ζητήματα μορφοπλαστικά αλλά κατά τη μαθητεία μου, χορήγησε ισχυρές δόσεις αμφιβολίας πάνω στο αφηγηματικό υπόβαθρο που εγώ ήθελα να χτίσω. Το πράγμα, βέβαια, ξεκαθάρισε με τον καιρό, καθώς έγινε σαφές ότι μπορεί να σεβόμαστε κάποιες κοινές αξίες αλλά από διαφορετικά μέτωπα.

– Πιστεύεις ότι στάθηκες τυχερός στο ξεκίνημα της καριέρας σου;

– Ήδη από τα πρώτα χρόνια της Σχολής η καθημερινότητά μου διαμορφωνόταν με άξονα τη ζωγραφική. Δούλευα ασταμάτητα όπως κάνω και τώρα.

Στο τρίτο έτος της Σχολής επισκέφθηκε την έκθεση των ενδιαμέσων ετών ο Μάνος Στεφανίδης, ο οποίος είχε τότε την ιδιότητα του διευθυντή του Μουσείου Φρυσίρα. Προφανώς πρόσεξε τα έργα μου και μετά από μερικές μέρες πέρασε ο ίδιος ο Φρυσίρας από το σπίτι και αγόρασε κάποια.

Στη συνέχεια μου είπαν ότι έκαναν εντύπωση στον Άγγελο Δεληβοριά που τα είδε στο Μουσείο Φρυσίρα. Μετά από κάποιο διάστημα μου έστειλε επιστολή να φτιάξω πορτρέτο του Αντώνη Μπενάκη για τη νεοσύστατη τότε πτέρυγα του Μουσείου Μπενάκη στην οδό Πειραιώς.

Αυτά τα δύο συμβάντα υπήρξαν καθοριστικά, καθώς έστρεψαν το ενδιαφέρον αρκετών ανθρώπων στη δουλειά μου πριν αποφοιτήσω. Μπορούν, λοιπόν, κάλλιστα να χαρακτηριστούν ευνοϊκές συγκυρίες, και το λέω αυτό καθώς υπήρχαν και υπάρχουν εξαιρετικοί καλλιτέχνες που δεν είδαν το έργο τους τα κατάλληλα μάτια. Παρ’ όλα αυτά, δεν αισθάνθηκα ποτέ ότι κάτι μου έχει χαριστεί.

Η μίξη ετερόκλητων στοιχείων και η οριακή αποδOμηση των μορφών συνθέτουν την εικόνα του έργου του καλλιτέχνη

– Η τεχνοτροπία των έργων σου είναι ξεχωριστή. Μίλησέ μας γι αυτή.

– Συνήθως το κάθε έργο σχηματοποιείται από τη γενεσιουργό του αιτία, που είναι και η αφορμή για μελέτη και αρκετά προσχέδια. Οι ιστορίες που πλέκω στο μυαλό μου πάντα εξελίσσονται σε χρόνο και περιβάλλον που παραπέμπουν σε κάτι συγκεκριμένο αλλά που τελικά δεν είναι.

Τα στοιχεία που συναρμολογούν την εικόνα μπορεί να είναι αναγνωρίσιμα αλλά και αρκετά αφηρημένα, αναπαριστώντας καταστάσεις σε διαρκή μετάβαση που είναι ένας από τους κεντρικούς άξονες της δουλειάς μου. Φτιάχνω και καταστρέφω διαρκώς μέχρι να φτάσω στο σημείο εκείνο που θεωρώ ικανοποιητικό. Καθ’ όλη τη διαδικασία προσπαθώ να διατηρώ τη ζωντάνια της πρώτης σύλληψης.

– Είναι ο φόβος και το black humor πηγές της έμπνευσής σου;

– Ο φόβος και τα παράγωγά του ήταν και είναι πηγή έμπνευσης όχι μόνο για εμένα αλλά και για πολλούς ακόμα καλλιτέχνες, συνειδητά ή ακούσια. Από πλευράς μου είναι η προσπάθεια να αναλύσω ακόμα περισσότερο και να υπερβώ τις εμμονές μου. Τοποθετώντας τες ως πρωταγωνίστριες σε σκηνές έντασης και αναταραχής επιθυμώ να στραγγίξω κάθε ζωντανό κύτταρό τους και το έργο μου να είναι μια αλληγορική ανάμνηση.

– Κοιτώντας τα έργα σου βλέπουμε τον μεγάλο ρόλο των κόμικς και των Β movies. Πώς θα το σχολίαζες;

– Υπήρξα αναγνώστης των κόμικς στα παιδικά μου χρόνια και είχα κάνει προσπάθειες να φτιάξω τα δικά μου. Υποθέτω, εκ των υστέρων, ότι η έφεσή μου προς μια ζωγραφική πυκνοκατοικημένη, με έντονη κινητικότητα όπως αυτή του Tintoretto ή του Beckmann, ενδεχομένως και να ενισχύθηκε με το ενδιαφέρον για τα κόμικς, καθώς και στα δύο εντοπίζει κανείς έντονες συνθετικές προκλήσεις.

Από την άλλη, τα B movies έχουν κάτι που με έλκυε χωρίς να μπορώ να καταλάβω το γιατί.

Άρχισα να αντιλαμβάνομαι σιγά-σιγά ότι μέσα σε αυτά μια γελοία ανύπαρκτη απειλή μπορεί να πάρει επικές διαστάσεις, όπως ένα τεράστιο μυρμήγκι ή μια μάζα που καταπίνει τους πάντες στο πέρασμά της. Αλλά και οι εξωγήινοι, ο καρχαρίας ή μια συμμορία από αιμοδιψείς, σεξουαλικά ακόρεστες αμαζόνες γίνονται τολμηροί εκφραστές φόβου και κρυφών σεξουαλικών ορμών. Η ιδέα τους με απασχολούσε από καιρό και η αρχή έγινε το 2014 με το έργο μου Me vs The Blob – A Safe Fight, που παρουσίασα στη Βαρκελώνη την ίδια χρονιά.

Μπορεί κανείς να δει σε όλα αυτά μια νεότερη μυθολογία. Μια μυθολογία καμωμένη από την κουλτούρα του μεταβιομηχανικού ή και του σύγχρονου ανθρώπου που κοιτάζει το άγνωστο μέσα από μια νεορομαντική ματιά. Η υιοθέτηση στοιχείων αυτής της μυθοπλασίας με βοήθησε να διευρύνω όχι μόνο τα εννοιακά αλλά και τα μορφοπλαστικά πλαίσια της δουλειάς μου.

Στους πίνακες του ταλαντούχου εικαστικού ανθρΩπινες σάρκες παραμορφώνονται, μηχανές, μουσικά όργανα και ερείπια συνθλίβονται

– Είναι τα έργα σου βιωματικά;

– Τη δουλειά μου την αντιμετωπίζω σαν ένα ημερολόγιο στο οποίο καταγράφω την πορεία σκέψεων και συναισθημάτων. Είναι ένα σύνολο από συνειρμούς που ξεκινάνε από την πραγματικότητα και μέσα από νοητικές και εκφραστικές υπερβάσεις καταλήγουν πάλι σε αυτήν.

Τα στοιχεία που χρησιμοποιώ είναι αρχικά ασύνδετα μεταξύ τους. Ένα άρθρο από μια εφημερίδα, τα διαβάσματα μου, ταινίες, προσωπικές φωτογραφίες κ.ά. είναι οι πρώτες ύλες. Στη συνέχεια πλέκω την σύνθεση διαμορφώνοντας εικόνες που αντικατοπτρίζουν τις σκέψεις και τα συναισθήματα που προκαλεί η καθημερινότητα μου.

– Πιστεύεις ότι ο καλλιτέχνης είναι πιο παραγωγικός σε δύσκολες φάσεις της ζωής του;

– Εξαρτάται πάντα από την ιδιοσυγκρασία του. Σε γενικές γραμμές οι δύσκολες φάσεις είναι αυτές που μας δίνουν τροφή για σκέψη και μας κάνουν πιο σοφούς. Κάποιοι έχουν την ψυχραιμία και την ικανότητα να δημιουργήσουν εν μέσω τρικυμίας, και κάποιοι άλλοι αφού καταλαγιάσει .

Στην πρώτη περίπτωση ο καλλιτέχνης, ανεξάρτητα από τις προθέσεις του, θα επηρεαστεί από τις συναισθηματικές του διακυμάνσεις και αυτές αναπόφευκτα θα καταγραφούν στο μέσο του.

– Γιατί χρησιμοποιείς μακροσκελείς περιγραφικούς τίτλους σε κάποιους πίνακές σου;

– Η σχέση μου με την τιτλοφόρηση έχει περάσει από διάφορα στάδια και μάλλον έπαιξαν ρόλο περιορισμοί που είχα υιοθετήσει για μεγάλο διάστημα σχετικά με τον ρόλο του έργου.

Δίσταζα να δώσω αρκετές πληροφορίες φοβούμενος ότι θα το δεσμεύσω απέναντι στον θεατή.

Αρκετά έργα μου μέχρι και το 2013 έχουν μονολεκτικό τίτλο ή είναι άτιτλα. Από το 2013 και έπειτα ονοματίζω το κάθε έργο με τρόπους που με φέρνουν πιο κοντά στην πηγή της σύλληψής του και έτσι αισθάνομαι ακόμα μεγαλύτερη οικειότητα με αυτό.

– Μίλησε μας για τις φουάρ που έχεις συμμετάσχει στο εξωτερικό.

– Οι παρουσιάσεις στο εξωτερικό πέρα από τα εμπορικά οφέλη είναι και μια καλή ευκαιρία για διαλόγους, συγκρίσεις αλλά και προώθησης ιδεών. Θεωρώ ουσιώδες πλέον να δίνει κανείς το στίγμα του εκτός συνόρων και να κρίνεται σε ευρύτερο πλαίσιο.

Τα τελευταία χρόνια εκτός των άλλων συμμετοχών σε ομαδικές εκθέσεις στο εξωτερικό έχω κάνει και δύο ατομικές παρουσιάσεις στη SWAB της Βαρκελώνης. Το γοητευτικό σε αυτή τη φουάρ είναι ότι δεν είναι στατική, βρίσκεται σε διαρκή μεταμόρφωση και δίνει χώρο σε καλλιτέχνες να πειραματιστούν πριν αλλά και κατά τη διάρκειά της. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να προσελκύει διαρκώς νέο κοινό και ταυτόχρονα να διατηρεί ασίγαστο το ενδιαφέρον των συλλεκτών που την επισκέπτονται κάθε χρόνο.

– Θεωρείς ότι η τέχνη εξακολουθεί να είναι επένδυση στις μέρες μας;

– Ο φράση επένδυση στην τέχνη έχει πολλαπλές αναγνώσεις. Αν το εξετάσουμε με οικονομικούς όρους είναι σαφές ότι έχουν ελαττωθεί οι πωλήσεις, σε παγκόσμια κλίμακα. Ο αριθμός των μεγαλοσυλλεκτών έχει συρρικνωθεί και δεν είναι λίγοι αυτοί που μεταπωλούν μεγάλα τμήματα των συλλογών τους.

Στη χώρα μας υπάρχει, επίσης, μια έντονη στροφή στη δευτερογενή αγορά και δεν είναι πλέον καθόλου οξύμωρο ότι η επένδυση έχει γίνει ταυτόσημη με τη δυνατότητα αγοράς σε χαμηλή τιμή. Αυτό, βέβαια, είναι το αποτέλεσμα μιας κλειστής εγχώριας αγοράς που διαμορφώθηκε τα τελευταία τριάντα περίπου χρόνια στην Ελλάδα με υπεραξίες που ήταν ζήτημα χρόνου να ξεφουσκώσουν, καθώς δεν είχαν αντίκρισμα εκτός Ελλάδος. Και σε αυτόν τον χώρο η διαδικτυακή ενημέρωση έπαιξε καθοριστικό ρόλο.

Από την άλλη, είναι ελπιδοφόρο ότι εμφανίζεται μια νέα τάξη συλλεκτών η οποία δεν αγοράζει τόσο μαζικά αλλά επιλέγει πιο στοχευμένα, κάτι που βρίσκω απολύτως υγιές.

Αφήνοντας κατά μέρος την οικονομική διάσταση, η πιο σημαντική επένδυση παραμένει ο χρόνος και ο διάλογος με ένα έργο και εκεί μπορεί να επενδύσει κάποιος ανεξάρτητα από τις οικονομικές του δυνατότητες.

– Πού μπορεί κάποιος να θαυμάσει έργα σου;

– Εντός Ελλάδος θα μπορούσα να αναφέρω ενδεικτικά το Μουσείο Μπενάκη (Αθήνα), τη Συλλογή Αντώνη και Άζιας Χατζηιωάννου (Αθήνα), τη Συλλογή Σωτήρη Φέλιου (Αθήνα), την Πινακοθήκη Βογιατζόγλου (Αθήνα), την Πινακοθήκη Βιάννου «Σάββας Πετράκης», το Μουσείο Εικαστικών Τεχνών Ηρακλείου, και άλλες ιδιωτικές συλλογές.

Στο εξωτερικό κυριότερες είναι η Συλλογή Schirm (Sammlung-Schirm, Βερολίνο), η Συλλογή Bernard Cheong (Σιγκαπούρη), η PTE Fine Arts (Νέα Υόρκη), καθώς και άλλες σε ΗΠΑ, Νορβηγία, Αγγλία, Βέλγιο, Γαλλία, Ισπανία, Ντουμπάι κ.α.

Στο Διαδίκτυο υπάρχει η σελίδα www.nikosmoschos.gr στην οποία μπορεί κανείς να πάρει περισσότερες πληροφορίες για τη δουλειά μου συνολικά.