Γράφει η Αιμιλία Φλώρου
Η αρχαία τραγωδία του Σοφοκλή “Αντιγόνη” γίνεται όχημα αντίστασης και διάθεσης ιδεολογικής σύγκρουσης του γαλλικού πνεύματος ενάντια στη δυσβάσταχτη γερμανική κατοχή.
Σύμφωνα με την αρχαία τραγωδία ο Κρέοντας, βασιλιάς της Θήβας με νόμο απαγορεύει την ταφή του αδελφού της Αντιγόνης Πολυνείκη γιατί κινήθηκε με στρατό ενάντια στην πόλη των προγόνων του και τον αδελφό του Ετεοκλή. Η Αντιγόνη δε συμμορφώνεται στην επιταγή αυτή, επιχειρεί να θάψει τον αδελφό της και όταν πλέον συλλαμβάνεται από τη βασιλική φρουρά προασπίζεται την επιλογή της αυτή στην κυριολεξία με το τίμημα του θανάτου.
Ο Ζαν Ανούιγ, ένας από τους σημαντικότερους θεατρικούς συγγραφείς, το 1942 παίρνει στα χέρια του το κείμενο της αρχαίας τραγωδίας του Σοφοκλή “Αντιγόνη” και το μεταπλάθει, εμφυσώντας του στοιχεία νεωτεριστικά, σύγχρονα. Διαφοροποιεί τις εσωτερικές παρακινήσεις των ηρώων, το απαλλάσσει από το θεϊκό στοιχείο και τη θεϊκή καθοδήγηση των πραγμάτων, εντάσσοντας το σε μία αφηγηματική ουδέτερη ιστορικότητα, και με τρόπο κεκαλυμμένο, φλεγματικό, ώστε αφενός να στηλιτεύσει το Ναζισμό και να δηλώσει περίτρανα την αντίθεσή του στο γερμανικό ζυγό που ταλάνιζε τη Γαλλία από τον Ιούνιο του 1940 και αφετέρου να προβεί στο εγχείρημα αυτό, με τρόπο σχεδόν χειρουργικό, ώστε να διαφύγει από τη λογοκρισία του κατακτητή, αφήνει το έργο του ελεύθερο να αφυπνίσει την ανθρώπινη ψυχή.
Λειτουργεί ευεργετικά για το στόχο του αυτόν η κεντρική ιδέα που διαπνέει την προσωπικότητα της Αντιγόνης, της οποίας η αντίσταση κατά της εξουσίας αφορμάται από τα έγκατα της αληθινής και γνήσιας ιδεολογίας της, με διαφοροποιημένο όμως το κίνητρο στο έργο του Ανούιγ καθώς το βρίσκουμε απαλλαγμένο από θεοκρατικές αντιλήψεις. Η Αντιγόνη εδώ ως καθαρή επαναστάτρια της οποίας η θέληση και το πάθος ενδυναμώνεται από το νεαρό της ηλικίας της ως όραμα, ως ενδόμυχο πεντακάθαρο πιστεύω, παλεύει για την προάσπιση του δικαιώματος να πράξει όπως αυτή θέλει ακόμα και με το βαρύ τίμημα του θανάτου, ερχόμενη πρόσωπο με πρόσωπο και σε απόλυτη σύγκρουση με την ανώτατη εξουσία (Κρέοντας).
Αντιγόνη: “Ε, λοιπόν, τόσο το χειρότερο για σας. Εγώ δεν είπα «ναι». Τί με νοιάζουν εμέναν η πολιτική σας, οι ανάγκες σας, οι άθλιες ιστορίες σας; Εγώ μπορώ ακόμα να λέω «όχι» σε ό,τι δε μ’ αρέσει. Και σεις, με το στέμμα σας, με τους φρουρούς σας, με τα κουδούνια και τα χαϊμαλιά σας, μονάχα, να με θανατώσετε μπορείτε, επειδή είπατε «ναι».( Από το κείμενο σε μετάφραση Μάριου Πλωρίτη)
Το έργο του Ανούιγ “Αντιγόνη” παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη σκηνή το 1944 και έτυχε θριαμβευτικής αποδοχής από θεατρικό κοινό. Στην Ελλάδα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1946-1947 στο Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν, με την Έλλη Λαμπέτη στον ομώνυμο ρόλο.
Σήμερα έρχεται στη σκηνή του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν να μας θυμίσει ότι η τέχνη του θεάτρου είναι υπέρλαμπρη και αναγκαία για την ανθρώπινη υπόσταση.
Σε ένα κατάλευκο σκηνικό, το οποίο έχει επιμεληθεί ευρηματικά η Εύα Νάθενα, όπου μπροστά από λευκές παραταγμένες καρέκλες, στις οποίες θα λάβουν τη θέση τους οι ηθοποιοί, βρίσκονται παρατημένα τα “ανθρώπινα απομεινάρια” του πολέμου χάριν παραδειγματισμού και συμμόρφωσης στις κρατικές επιταγές. Εικόνα καλαίσθητη, ισορροπημένη όπου το πολύ σκληρό αποδίδεται με τον πιο ευγενή τρόπο για τον θεατή, χωρίς όμως να τον αφήνει εφησυχασμένο και απροβλημάτιστο, επιτυγχάνει το σκοπό της εντάσσοντας δυναμικά τον θεατή στην ουσία του θεατρικού έργου.
Έχοντας λάβει τη δυναμική της εικόνας, με όλη την καλλιτεχνική δεινότητα που τον διακρίνει, το λόγο λαμβάνει πρώτος ηθοποιός Χρήστος Στέργιογλου, ο οποίος στον ρόλο του Κορυφαίου του Χορού προβαίνει σε όλες τις απαραίτητες παρεμβάσεις για την εξέλιξη του έργου, αναλύοντας και σχολιάζοντας χαρακτήρες και καταστάσεις. Η αποτύπωση του λόγου του χρωματίζεται με μία ευφυή ειρωνική διάθεση, δισυπόστατης εννοιολογικής απόδοσης που αποδίδει κάθε φορά ξεκάθαρα την έννοια του “είναι αυτό που σκέπτομαι αλλά δεν τολμώ να το εκφέρω”. Ο ίδιος το εκφέρει για εμάς, μας μαγεύει και ισορροπεί με έναν αριστουργηματικό τρόπο ως προς την ερμηνεία μεταξύ του ευφυούς χιούμορ και της απόλυτης σκληρότητας των όσων θέλει πραγματικά να πει, βοηθώντας το κοινό να εισχωρήσει στην ουσία του κειμένου του Ανούιγ.
Οι ηθοποιοί παρατάσσονται ενώπιον του κοινού με μία γεωμετρική τοποθέτηση ως προς την εικόνα τους, τη στάση τους και την κίνησή τους, την οποία επιμελείται η Κατερίνα Φωτιάδη. Δημιουργούν με αυτόν τον τρόπο για το κοινό ένα ουδετεροποιημένο περιβάλλον το οποίο είναι αναγκαίο για να εξελιχθεί δραματουργικά το έργο καθώς ο λόγος και η ένταση του σώματος των ηθοποιών κυριεύει στην κυριολεξία τη σκηνή. Και το μαγικό σε όλο αυτό είναι ότι η Μαρία Πρωτόπαππα με τη σκηνοθετική της ιδιότητα αναδεικνύει την ένταση αυτή μέσα από ένα επιτυχημένο μείγμα στατικής τοποθέτησης επί της σκηνής των ηθοποιών με ταυτόχρονη εσωτερική ένταση, παλμό και δυναμισμό της εκφοράς του λόγου, μέσα από τις αρτιότατες ερμηνείες όλων των ηθοποιών συμπεριλαμβανομένης και της ίδιας, που ο θεατής έχει την εντύπωση μιας ατέρμονης, εντονότατης κίνησης στην πλήρη της έκταση επί της σκηνής ενώ στην ουσία “κινείται” ο λόγος και τα ίδια τα σώματα σε οριοθετημένο χώρο.
Εκφραστής απόλυτος αυτής της μαγικής εσωτερικής έντασης με τη σαρωτική ερμηνεία του ο Γιάννης Τσορτέκης μεταφέρει, ταξιδεύει το κοινό σε εκείνο τον ουδέτερο χρονικά τόπο και χρόνο ως Κρέοντας που παλεύει να μεταπείσει την Αντιγόνη για τα όσα η ίδια ενστερνίζεται επιχειρηματολογώντας ως προς το μάταιο και το ανώφελο αυτών. Αντίστοιχα το πείσμα και η γεμάτη εσωτερικότητα ερμηνεία της Μαρίας Μπαρούτα, όπου με ζέση εκφέρει το φρόνημά της, μας μαγεύει με τη δωρική στάση του σώματός της, τη σταθερότητα του λόγου της και τη θέρμη της έκφρασης της.
Εκεί ευρηματικά μπλέκεται και η ερμηνεία της Μαρίας Πρωτόπαππα, η οποία σε διττό ρόλο, πέραν της ερμηνείας της ως καθοδηγητή-σκηνοθέτη, λαμβάνει και το ρόλο της πιο ώριμης και μεστής σκέψης της “μικρής” Αντιγόνης. Μας συγκλονίζει με την εναλλαγή αυτή καθώς στο πρόσωπο της χαράζεται ο αντίθετος δρόμος της πορείας από την ουδετερότητα και την αποστασιοποίηση του συντονιστή στην απόλυτη εκφραστικότητα και το δόσιμο ψυχής της απεγνωσμένης Αντιγόνης.
Ξύλινος, όπως ακριβώς απαιτεί ο ρόλος του, και άκαμπτος μετουσιώνει ο Δημήτρης Μαργαρίτης ως φρουρός το απόλυτο και το άψυχο της σκληρής κρατικής εξουσίας που δεν χωρά το συναίσθημα και τη διάθεση της ενσυναίσθησης. Πείθει απόλυτα στο ρόλο του μεταφέροντας στο κοινό το αίσθημα του απρόσωπου λειτουργού που προκαλεί το φόβο και όχι το σεβασμό λόγω της παρακολουθηματικής εξουσίας που κατέχει και εκτελεί ασυναισθηματικά τις εντολές αυτών που του την έχουν δώσει.
Ένας Αίμονας που άγεται και φέρεται βρίσκει την ερμηνευτική πραγμάτωση του μέσα από την ερμηνεία του Δημήτρη Μαμιου ο οποίος αποδίδει εύστοχα την απόγνωση ενός ανθρώπου που αμέτοχα συμμετέχει σε ότι του έχουν “στήσει” ως ζωή οι άλλοι και η μόνη του διέξοδος και επιλογή είναι το μάταιο.
Η συνύπαρξη όλων των συντελεστών τόσο άμεση, δυνατή, ρεαλιστική και πειστική συνθέτουν μία παράσταση που αδιαμφισβήτητα πραγματώνει, υπηρετεί το σκοπό του κειμένου του Ανούιγ, μετουσιώνοντας αυτό που ως όχημα έχει διαλέξει να γίνει μία γενικευμένη ως προς τους αποδέκτες της αλλά τόσο στοχευμένη ως προς την ουσία της φωνή, που εξυμνά την τόλμη και το ασυμβίβαστο αλλά παράλληλα θέτει προβληματισμούς για την ματαιότητα ή όχι της στάσης μας και των επιλογών μας απέναντι στη ζωή και στην εξέλιξη των πραγμάτων.
Info
Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν από 11 έως 22 Ιανουαρίου.
Παραστάσεις
Τετάρτη 11/1, Πέμπτη 12/1, Παρασκευή 13/1: 20.30, Σάββατο 14/1: 20.30, Κυριακή 15/1: 19.00 και 21.30, Παρασκευή 20/1: 21.00 , Σάββατο 21/1: 21.00, Κυριακή 22/1: 19.00
Συντελεστές
Μετάφραση: Μάριος Πλωρίτης
Σκηνοθεσία, Δραματουργική Επεξεργασία: Μαρία Πρωτόπαππα
Σκηνικός χώρος-Κοστούμια: Εύα Νάθενα
Κίνηση: Κατερίνα Φωτιάδη
Μουσική: Λόλεκ
Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα
Βοηθοί Σκηνοθέτη: Δημήτρης Σταυρόπουλος, Ορέστης Σταυρόπουλος
Βοηθός Ενδυματολόγου: Έλσα Γκόγκογλου
Φωτογραφίες προώθησης: Ρούλα Ρέβη
Φωτογραφίες παράστασης: Μαριλένα Αναστασιάδου
Μακιγιάζ προωθητικής φωτογράφισης: Σίσσυ Πετροπούλου
Κοσμήματα φωτογράφισης: Noilence
Video-trailer παράστασης: Μιχαήλ Μαυρομούστακος
Γραφιστικά- Σχεδιασμός Αφίσας: Γιάννης Σταματόπουλος
Επικοινωνία παράστασης: Ανζελίκα Καψαμπέλη
Διεύθυνση παραγωγής: Αναστασία Καβαλλάρη
Εκτέλεση Παραγωγής: Kart Productions-Μαρία Ξανθοπουλίδου
ΠΑΙΖΟΥΝ
Χρήστος Στέργιογλου, Γιάννης Τσορτέκης, Δημήτρης Μαμιός, Δημήτρης Μαργαρίτης, Ηλέκτρα Μπαρούτα και η Μαρία Πρωτόπαππα
Παραγωγή: Kart Productions σε συμπαραγωγή με το Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν
