Συνέντευξη στον Γιώργο Δήμο
Ο Γιώργος Πισσάνης είναι ένας νέος ποιητής και δικηγόρος που γεννήθηκε και ζει στον Ασπρόπυργο. Σπούδασε Νομικά στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου (EUC) και Πολιτικές Επιστήμες & Ιστορία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και ασκεί το επάγγελμα του δικηγόρου. Ξεκινώντας από τα εφηβικά του χρόνια, έχει αναπτύξει παράλληλα και τη συγγραφική του δραστηριότητα. Έχει λάβει μέρος με διηγήματά του σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, τα οποία μεταφράστηκαν στα Ισπανικά και στα Αγγλικά. Ο «Ελαιοχρωματιστής» είναι η πρώτη του ποιητική συλλογή και εκδόθηκε το 2022 από τις εκδόσεις Ιωλκός.
Πώς ξεκίνησες να γράφεις;
Τυχαία. Ήμουν μαθητής Γυμνασίου όταν έτυχε να διαβάσω το πρώτο μου εξωσχολικό ποίημα: την Αμοργό του Νίκου Γκάτσου. Όχι και τόσο εύκολο ξεκίνημα. «Με την πατρίδα τους δεμένη στα πανιά και τα κουπιά στον άνεμο κρεμασμένα / Οι ναυαγοί κοιμήθηκαν ήμεροι σαν αγρίμια νεκρά …», θυμάμαι ακόμα τους πρώτους στίχους του ποιήματος όπως και το πού βρισκόμουν όταν το πρωτοδιάβασα, τι φορούσα, τι μέρα ήταν. Η φιλόλογος με είχε ευγενικά προειδοποιήσει πως το πιο πιθανόν ήταν να μην καταλάβαινα τίποτα. Πράγματι, όταν τελείωσα το διάβασμα δεν είχα καταλάβει τίποτα από όσα έγραφε, όμως με είχε διαπεράσει ένα πρωτόγνωρο αίσθημα που ως και σήμερα δυσκολεύομαι να εξηγήσω. Ήταν κάτι κεραυνοβόλο. Έκλεισα το βιβλίο και είπα «αυτό θέλω να κάνω». Κάπως έτσι ξεκίνησα να διαβάζω πάρα πολύ και να γράφω σταδιακά. Πιο οργανωμένα ξεκίνησα να γράφω στο Πανεπιστήμιο, μάλιστα κάποια από τα δημοσιευμένα ποιήματα της συλλογής είναι από την περίοδο αυτή. Βέβαια, ο Ουμπέρτο Έκο έγραφε πως υπάρχουν δύο είδη ποιητών: οι καλοί που καίνε τα ποιήματά τους στην ηλικία των δεκαοκτώ και οι κακοί που συνεχίζουν να γράφουν ποίηση για όσο ζουν. Μάλλον ανήκω στους κακούς.
Η συλλογή ξεκινάει με ένα απόφθεγμα του Εμπειρίκου, που φαίνεται να συνδέεται νοηματικά με τα ποιήματα που ακολουθούν. Σε έχει επηρεάσει ο υπερρεαλιστής ποιητής; Ποιοι άλλοι έχουν επηρεάσει τη γραφή ή τη θεματολογία σου;
Πράγματι, ο Εμπειρίκος, όπως και ο Γκάτσος που προανέφερα, τυχαίνει και οι δύο να είναι υπερρεαλιστές, με έχουν επηρεάσει βαθιά. Τόσο βαθιά που ίσως να μη φαίνεται με την πρώτη ματιά στα ποιήματά μου. Πλην όμως ο Εμπειρίκος έχει μείνει πέραν των άλλων γνωστός για έναν ορισμό της ποίησης: «Η ποίησις είναι ανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτου». Φοβερός στίχος με πολλές ερμηνείες που δεν είναι του παρόντος. Αλλά στο απόσπασμα που επιλέγω εγώ, τους τρεις τελευταίους στίχους από το ποίημα Μία ριξιά ζαριών δεν καταργεί ποτέ την τύχη, δεν αναφέρεται στο τι είναι η ποίηση αλλά στο πώς πρέπει να είναι η ποίηση. Αυτό είναι ένα θέμα που με απασχολεί και για το λόγο αυτό και το χρησιμοποίησα, προκειμένου εξαρχής να ενημερώσω τον αναγνώστη για το τι θα διαβάσει. Όπως θα δει κανείς, μέσα στη συλλογή υπάρχουν πολλά ποιήματα για την ίδια την ποίηση. Το τι είναι και το πώς πρέπει να είναι η ποίηση δεν το γνωρίζω. Ίσως γράφω για να το ανακαλύψω.
Σε ό,τι αφορά τις επιρροές, δεν μπορώ να απαντήσω. Οι επιρροές για έναν καλλιτέχνη, για έναν ποιητή είναι παντού, από τον Σολωμό και τον Καβάφη έως ένα ανώνυμο σύνθημα στον τοίχο. Θα πω τυχαία, όπως μου έρχονται στο μυαλό, ποιητές που αγαπώ λίγο πιο πολύ από τους άλλους χωρίς να έχω επηρεαστεί απαραίτητα από αυτούς: Ρίτσος, Δημουλά, Πατρίκιος, Χριστιανόπουλος, Καρούζος.
Γεννήθηκες και ζεις στον Ασπρόπυργο. Έχει παίξει κάποιο ρόλο αυτό στη συγγραφική σου δραστηριότητα;
Προφανώς και θα έχει παίξει το ρόλο του. Αν ρωτήσεις κάποιον τρίτο θα σου πει πως ο Ασπρόπυργος είναι μια κακόφημη περιοχή με βαριά βιομηχανία και εγκληματικότητα. Πιθανόν. Για εμένα όμως είναι το σπίτι μου, η οικογένειά μου, οι φίλοι μου. Αυτή η αντίθεση από μόνη της γεννά ποίηση. Γράφω σε ένα ποίημα στη συλλογή για μια πεταλούδα που παρά τις κακουχίες που βιώνει, ενώ προσπαθεί να μείνει πάνω στο λουλούδι, καταφέρνει και επιτελεί το έργο της. «Η Άνοιξη / όσο και να την πολεμούν / έρχεται» καταλήγει. Αυτό είναι μία εικόνα του Ασπροπύργου όπως τον βλέπω εγώ.
Αλλού, βέβαια, σε ένα διήγημα που έγραψα και διακρίθηκε στη Βαρκελώνη όπου κυκλοφόρησε μεταφρασμένο στα ισπανικά, γράφω για την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου και ειδικότερα για τον αρχαιολογικό χώρο της γειτονικής Ελευσίνας: «…Απ’ ό,τι μαθαίνω, μόνο ο αρχαιολογικός χώρος δεν έχει αλλάξει από τότε. Ήταν και παραμένει ξεχασμένος και βρώμικος, έρμαιο του καιρού και των τοπικών αρχόντων...». Η απαξίωση και η υποβάθμιση των περιοχών αυτών είναι συστηματική και οργανωμένη από την πολιτεία με την ανοχή μας. Παρ’ όλα αυτά, μέσα στο αντιποιητικό περιβάλλον αυτό ξεπροβάλλουν και χαραμάδες ποίησης, «παράξενο, πού βρίσκει το κουράγιο και ανθίζει» όπως έγραψε και ο Χριστιανόπουλος.
Μερικά από τα ποιήματα έχουν γραφτεί σε άλλες πόλεις, μερικές φορές και εκτός Ελλάδας. Σε εμπνέουν τα ταξίδια;
Δεν θα το έλεγα. Πολλές φορές όμως σε ένα ταξίδι παρατηρείς περισσότερο τα πράγματα, τους ανθρώπους, συμπεριφορές. Δίνεις προσοχή σε λεπτομέρειες που ίσως σου διέφευγαν στην καθημερινότητά σου. Από αυτή την άποψη ίσως και να έχεις δίκιο. Δεν το είχα σκεφτεί μέχρι τώρα.
Τα περισσότερα ποιήματα της συλλογής έχουν ως θέμα τους τον έρωτα. Υπάρχουν όμως μερικά τα οποία μιλάνε για εγκλεισμό ή μια απόσταση μεταξύ των ανθρώπων. Πώς επηρέασε η περίοδος της καραντίνας την ποίησή σου και πώς την ενσωμάτωσες στην ευρύτερη θεματολογία σου;
Τα τρία κεντρικά θέματα της συλλογής είναι η ζωή, ο έρωτας και ο θάνατος. Πάνω σε αυτά ξεδιπλώνονται και άλλα υπο-θέματα όπως αυτά που αναφέρεις. Ο εγκλεισμός και η απόσταση των ανθρώπων δεν με απασχολούν τόσο με την έννοια του λοκντάουν όπως το βιώσαμε, αλλά με την έννοια της αποξένωσης. Βιώσαμε και δυστυχώς συνεχίζουμε να βιώνουμε μια επιδημία μοναξιάς. Δεν ήμουν από αυτούς που έγραψαν πολλά στην καραντίνα. Διάβασα πάρα πολύ και αυτό με βοήθησε να επανέλθω δυναμικά όταν έληξε όλη αυτή η κατάσταση. Από όλα τα ποιήματα της συλλογής, μόνο δύο έγραψα εκείνη την περίοδο, τον Εγκλεισμό στην αρχή της καραντίνας, όταν τρόμαξα στην ιδέα για το πώς οι άνθρωποι θα φλερτάρουν με φυσική παρουσία, και τα Γραμματικά Φαινόμενα, για το θάνατο του πατέρα μου από κορονοϊό τον Απρίλιο του 2021.
Πώς σου φαίνεται η κατάσταση όσον αφορά την ποίηση ή τη λογοτεχνία γενικότερα στην Ελλάδα σήμερα; Ξεχωρίζεις κάποιους νέους ποιητές ή λογοτέχνες;
Αν ξεχωρίσω κάποιους, ίσως να αδικήσω κάποιους άλλους. Αυτό που θέλω να τονίσω όμως είναι μια πεποίθηση που έχω, ότι διαμορφώθηκε τα τελευταία χρόνια μια νέα γενιά δημιουργών που την ονομάζω «η νέα γενιά της ήττας». Η ήττα αυτή δεν είναι εκείνη των αριστερών του εμφυλίου πολέμου, γενιά στην οποία ανήκαν ο Αναγνωστάκης, ο Λειβαδίτης κ.ά., η πολιτική ήττα έχει μετασχηματιστεί στην περίπτωσή μας σε κοινωνική. Ύστερα από αιώνες, είμαστε η μοναδική γενιά η οποία είχε λιγότερες ευκαιρίες από τη γενιά των γονιών της. Αυτό, σαν παρατήρηση, θα το εντοπίσετε αν διαβάσετε τη λογοτεχνική παραγωγή των ποιητών ή πεζογράφων, αλλά και στα έργα μουσικών και εικαστικών, που είναι σήμερα 20-40 ετών και μπορεί να οδηγήσει σε πολύ όμορφα αποτελέσματα στην τέχνη και, γιατί όχι, σε αλλαγές και στην κοινωνική ζωή. Το ελπίζω.
Ετοιμάζεις κάτι καινούργιο;
Αυτή την περίοδο δουλεύω πάνω σε μία ιδέα για ένα πεζό. Το δουλεύω πολύ καιρό και πιστεύω ως το τέλος του χρόνου να το έχω ολοκληρώσει. Είναι και αυτό πρωτόγνωρο για μένα, η μεγάλη φόρμα. Ποιητικά, από τη συλλογή και μετά έχω γράψει δύο μόνον ποιήματα. Γράφω αργά, κυρίως λόγω της καθημερινότητας που τρέχει και δεν την προλαβαίνω. Είμαι ποιητής του Σαββατοκύριακου.
