Γράφει η Ζέτα Τζιώτη

Ο Πάρις και η Μερόπη Πρέκα πορεύτηκαν μαζί για περισσότερα από σαράντα χρόνια. Για πρώτη φορά τα έργα που δημιούργησαν συνυπάρχουν στη διπλή αναδρομική έκθεση που είναι αφιερωμένη στην πορεία τους και φιλοξενείται στο Τελλόγλειο Ίδρυμα στη Θεσσαλονίκη, κάτω από τον εύγλωττο τίτλο «Πάρις και Μερόπη Πρέκα: Δύο δημιουργοί, δύο κόσμοι».

Το απάνεμο λιμάνι της…

Τους τελευταίους μήνες, η Μερόπη Πρέκα δόθηκε ολοκληρωτικά στην προετοιμασία της διπλής αυτής έκθεσης, που δίνει στο φιλότεχνο κοινό την ευκαιρία να αποκτήσει μια ολοκληρωμένη εικόνα του έργου τόσο του Πάρι Πρέκα, που έφυγε από τη ζωή το 1999, όσο και της δικής της πορείας.

Η έκθεση απλώνεται σε δύο ορόφους. Στο ισόγειο φιλοξενείται η δουλειά του Πάρι Πρέκα, ενώ στον πρώτο όροφο τα έργα της Μερόπης Πρέκα. Η αεικίνητη δημιουργός εξακολουθεί ως σήμερα να βρίσκει στην τέχνη το πιο απάνεμο λιμάνι της. Λίγες μέρες πριν τα εγκαίνια της έκθεσης που πραγματοποιήθηκαν με μεγάλη επιτυχία, μεγάλος αναβρασμός επικρατούσε στο ατελιέ της ζωγράφου στο Κολωνάκι, καθώς πολλά έργα έφυγαν από εκεί για να ταξιδέψουν ως τη Θεσσαλονίκη.

Παράλληλα, σημαντικά έργα των δύο εκθέσεων προέρχονται από την Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου και από ιδιωτικές συλλογές. Πίνακες, γλυπτά, κατασκευές, αλλά και μοναδικά βιτρό, στα οποία η Μερόπη Πρέκα επιδόθηκε με ιδιαίτερο ζήλο. «Στόχος μου ήταν η έκθεση αυτή να αντιπροσωπεύει το έργο του Πάρι Πρέκα στο σύνολό του, αλλά και να αναδεικνύει και αθέατες πλευρές της δημιουργίας του που εκτίθενται για πρώτη φορά.

Παράλληλα, η έκθεση στο Τελλόγλειο αποτελεί την πρώτη αναδρομική έκθεση που είναι αφιερωμένη στο δικό μου έργο», λέει η Μερόπη Πρέκα, συμπληρώνοντας ότι το να κάνει εκθέσεις δεν ήταν κάτι που κυνήγησε στην πορεία της.

Πάρις Πρέκας: Περισσότερα από 100 έργα

Η δημιουργός μάς μιλά με συγκίνηση για το τι μπορούμε να δούμε στο Τελλόγλειο. Οι μνήμες της από την τόσο γεμάτη ζωή της δίπλα στον Πάρι Πρέκα ανασύρονται καθώς μας ξεναγεί στο διπλό αυτό αφιέρωμα: «Στο ισόγειο ξεδιπλώνονται οι πολλές και διαφορετικές πλευρές της πολυδιάστατης δημιουργίας του Πάρι Πρέκα. Περισσότερα από εκατό έργα. Το πρώτο που βλέπει ο επισκέπτης στην έκθεση είναι οι Ίκαροι σήμα κατατεθέν της δουλειάς του. Οι Ίκαροι αντιπροσωπεύουν την ελευθερία. Την επιλογή της υπέρτατης ελευθερίας που μπορεί να οδηγήσει και στον θάνατο. Όπως και τον Ίκαρο που επέλεξε να πετάξει ψηλά κι ας πέθαινε. Ακολουθεί η σειρά Παράλληλοι βίοι. Κάποτε του είχα δωρίσει τους Παράλληλους βίους του Πλουτάρχου. Παθιάστηκε με αυτό το έργο. Ίσως δεν ήταν τυχαίο. Γεννήθηκε και στην οδό Πλουτάρχου».

– Στην έκθεση φιλοξενείται και το μεγάλο του έργο «Μυθιστόρημα», εμπνευσμένο από τον Γιώργο Σεφέρη. Θα θέλατε να μας μιλήσετε γι αυτό;

Είναι ένα μνημειώδες έργο το «Μυθιστόρημα», μια πολύ μεγάλη σύνθεση από ξύλο 4,5 μέτρων και βάρους 150 κιλών. Είναι ένα πολύ απαιτητικό έργο που μεταφέρθηκε με πολύ κόπο, φροντίδα, και με τη βοήθεια εξειδικευμένου συνεργείου από το εργαστήριο στη Θεσσαλονίκη. Ήθελα όμως να βρίσκεται εντός της έκθεσης γιατί είναι πολύ χαρακτηριστικό της δημιουργίας του Πάρι. Είναι εμπνευσμένο από την ομότιτλη συλλογή-σταθμό του Γιώργου Σεφέρη.

«Μα τι γυρεύουν οι ψυχές μας ταξιδεύοντας / πάνω στα σαπισμένα θαλάσσια ξύλα / από λιμάνι σε λιμάνι; Δεν μπορείς να ξεφύγεις τη θάλασσα που σε λίκνισε και που γυρεύεις» είναι οι στίχοι του Γιώργου Σεφέρη (Μυθιστόρημα Η’ και ΙΣΤ’), που έδωσαν έμπνευση στον Πάρι Πρέκα για να φτιάξει το γλυπτό του αυτό –μέρος ενότητας έργων– το 1978.

– Από την έκθεση δεν λείπουν και τα Άλογα. Ήταν ένα ακόμα σύμβολο για τον Πάρι Πρέκα;

Τα Άλογα πράγματι ήταν ένα ακόμα σύμβολο της ζωγραφικής του. Κι αυτά συνδέονται με την ελευθερία και τη φυγή ή το ταξίδι. Εμπνευσμένα από την αρχαία ελληνική τέχνη, αναδεικνύονται σε διαχρονικά σύμβολα ηρωισμού. Μαζί με τους Ίκαρους, τις Μάσκες, τις Ζώνες αγνότητας και τη Διαπόμπευση φιλοτεχνήθηκαν από τον Πάρι την περίοδο της Χούντας ως προσπάθεια διεξόδου και καταγραφής της ζοφερής πραγματικότητας.

-Από πού πηγάζει, πιστεύετε, το μεγάλο πάθος του για τα τάνκερ και τα καράβια;

Στην έκθεση φιλοξενείται μια μεγάλη σειρά από τάνκερ. Ο Πάρις αγάπησε πολύ τη θάλασσα και τα καράβια. Για τα τάνκερ, σκουριασμένα σύμβολα της πετρελαϊκής κρίσης, παροπλισμένα στο λιμάνι της Ιτέας, χρησιμοποίησε έντονα χρώματα (μαύρο, κόκκινο, ώχρα, γαλάζιο). Γεννήθηκε στη Σαντορίνη και αυτό σίγουρα έπαιξε τον ρόλο του. Μάλιστα απέδωσε το τοπίο της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Σαντορίνης, σε μια σειρά ακουαρέλες που επίσης παρουσιάζονται στην έκθεση. Άλλωστε και τα καράβια είναι μέσα φυγής, απόδρασης, ταξιδιού.

“Η εικαστική γλώσσα είναι όπλο και δύναμη, γιατί η εικόνα δεν σβήνει ποτέ κι έχει την ικανότητα να αναγεννά την ελπίδα”

– Υπάρχουν στην έκθεση έργα που παρουσιάζονται για πρώτη φορά;

Είναι τα έργα που είναι εμπνευσμένα από το Τείχος του Βερολίνου. Θυμάμαι την επίσκεψή μας εκεί στο Βερολίνο και στο Τείχος πριν την πτώση του. Έκανε κρύο και ο Πάρις σχεδίαζε απόψεις του τείχους.

Μια άλλη σειρά που εκτίθεται για πρώτη φορά επίσης είναι αυτή που είναι εμπνευσμένη από τα γεγονότα της 17ης Νοεμβρίου 1973, που απεικονίζουν την είσοδο του τανκς στο Πολυτεχνείο. Η ζωγραφική του Πάρι δεν ήταν εύκολη. Ήταν προβληματισμένος ζωγράφος για όσα συνέβαιναν γύρω του και τα απέδιδε μέσα από τη ζωγραφική του.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα έργα του με θέμα το δράμα της Κύπρου. «Η εικαστική γλώσσα είναι όπλο και δύναμη, γιατί η εικόνα δεν σβήνει ποτέ από την ψυχή και το μυαλό κι έχει την εν δυνάμει ικανότητα να αναγεννά την ελπίδα για τη νίκη του δικαίου» έγραφε ο Πάρις Πρέκας.

Είναι γεγονός ότι εμπνεύσθηκε από την πολιτική και κοινωνική επικαιρότητα. Να σημειώσουμε ακόμα ότι στα όψιμα έργα του εντάσσονται οι Ήρωες του Riace, που εμπνεύστηκε με αφορμή την ανέλκυση από τον βυθό του Ιονίου Πελάγους, στα ανοιχτά της Καλαβρίας, δύο χάλκινων ανδρικών αγαλμάτων, τα οποία αποδόθηκαν στον Φειδία. Ένα μεγάλων διαστάσεων ηλιακό ρολόι, κοσμήματα, έπιπλα από μέταλλο, ξύλο και δέρμα, φτιαγμένα όλα από τον Πάρι Πρέκα, συμπληρώνουν την έκθεση.

– Πως θα περιγράφατε τον Πάρι Πρέκα;

Ήταν πολυσχιδής καλλιτέχνης, ζωγράφος, γλύπτης, χαράκτης, αρχιτέκτονας, κατασκευαστής «εργομηχανών», αλλά και κοσμημάτων και νομισμάτων. Η περιπέτεια της νιότης του με την εξορία στο στρατόπεδο Ελ Ντάμπα της Αιγύπτου σημάδεψε την ψυχοσύνθεσή του, υποσυνείδητα ή μη. Είχε έντονα συναισθηματικό κόσμο, έντονο εσωτερικό πάθος, καταπιάστηκε εξαντλητικά με θέματα που ήταν όλα μέσα φυγής: άλογα, πλοία, τάνκερ, θάλασσα, Ίκαροι, σύμβολα με δυνατότητες πολλαπλών αναγνώσεων. Ο Πάρις Πρέκας ήταν μια περίεργα αναγεννησιακή προσωπικότητα.

“Το έργο για να έχει λόγο ύπαρξης οφείλει να ερεθίζει τα αισθητικά κύτταρα του εγκεφάλου”

Παράλληλα με την έκθεση του Πάρι Πρέκα, στον πρώτο όροφο του Τελλογλείου παρουσιάζεται η πορεία της συζύγου του, ζωγράφου Μερόπης Πρέκα, με περισσότερες από 40 δημιουργίες της: υαλογραφίες (βιτρό) και ζωγραφικά έργα. Μαγεμένη από τα χρωματιστά-φυσητά γυαλιά, η Μερόπη Πρέκα επιδόθηκε στην τέχνη της υαλογραφίας. Η αίσθηση της κίνησης που δίνει το φως, οι πολύχρωμες σκιές στους τοίχους, δίνουν στο έργο της μια υπόσταση μοναδική.

– Τι σας έκανε να ασχοληθείτε με τα βιτρό;

Μόλις είχα τελειώσει την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών ταξιδέψαμε με τον Πάρι για πρώτη φορά στο Παρίσι. Όταν βρέθηκα μέσα στην εκκλησία Saint Chapelle, απέναντι από τη Notre Dame, αισθάνθηκα δέος, πραγματικά θαμπώθηκα.

Ένιωσα ότι με έλουζε το υπερφυσικό, το τόσο πολύχρωμο φως αυτών των βιτρό, που ήταν δημιουργίες του 12^ου αιώνα. Νόμιζα πως βρισκόμουν μέσα σε ένα κόσμημα μεγάλης αξίας. Από την πρώτη στιγμή ένιωσα μια ακατανίκητη δύναμη να μάθω την τέχνη των βιτρό που στην κυριολεξία με είχαν μαγέψει. Το γυαλί έχει ζωή. Και βέβαια μιλώ για το φυσητό γυαλί.

Μπορεί να είναι κουραστική και επίπονη η διαδικασία για να το δαμάσεις και να του δώσεις τη δική σου πνοή, όμως είναι μια πολύ γοητευτική πορεία, που σου επιφυλάσσει πάντα εκπλήξεις. Είμαι ζωγράφος και vitraliste, που σημαίνει ότι βλέπω τον κόσμο μέσα από τη χρωματιστή διάφανη ύλη του γυαλιού και το άυλο φως του καθορίζει τη σκέψη μου.

– Το πιο σημαντικό σας έργο σε αυτόν τον τομέα;

Το 80 τ.μ βιτρό που αποτελείται από 10.857 αριθμημένα κομμάτια γυαλιού για το έργο μου που δημιούργησα στο Ελληνικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Αθήνας, στην οδό Ακαδημίας το 1965, για το οποίο βραβεύθηκα.

– Στον χώρο της έκθεσης ζωντανεύει και ένα μέρος από το εργαστήριό σας. Γιατί θελήσατε να μεταφέρετε τη δημιουργική σας καθημερινότητα στην έκθεση;

Το έκανα περισσότερο για τους μαθητές, τα παιδιά των σχολείων που επισκέπτονται την έκθεση. Ήθελα να φέρω σε επαφή τους μικρούς αποδέκτες και όχι μόνο με τη δημιουργική διαδικασία της κατασκευής των έργων. Μεταφέραμε και στήσαμε σε έναν πιο εσωτερικό χώρο του Τελλόγλειου τον πάγκο εργασίας, αντικείμενα και εργαλεία της δημιουργικής καθημερινότητας. Για να πάρουν μια γεύση, και πού ξέρετε, ίσως να τους μπει και το μικρόβιο της δημιουργίας της τέχνης.

– Και τα ζωγραφικά σας έργα;

Παρουσιάζεται στην έκθεση μια αρκετά αντιπροσωπευτική σειρά. Η άνοιξη, ο ήλιος, το περιστέρι, ήταν πάντα για μένα σύμβολα του έρωτα και της ελευθερίας και μαζί με την ελληνική αρχαιότητα αποτέλεσαν πηγή έμπνευσής μου.

– Τι είναι η τέχνη για εσάς;

Στην εικαστική πορεία ενός πραγματικού δημιουργού τα βιώματα, τα συναισθήματα, οι σκέψεις «διαβάζονται» στο έργο του. Το έργο για να έχει λόγο ύπαρξης οφείλει να ερεθίζει τα αισθητικά κύτταρα του εγκεφάλου. Συχνά αναρωτιέμαι «Τι λοιπόν εκόμισα εις την Τέχνη; Ίσως φως, ίσως χρώμα, ίσως όνειρο».

Info

• Διάρκεια έκθεσης ως τις 28 Ιανουαρίου 2018. Τελλόγλειο Ίδρυμα: Αγίου Δημητρίου 159^Α, Θεσσαλονίκη.
• Τη γενική ευθύνη των εκθέσεων έχει η γενική γραμματέας του Δ.Σ. του Τελλογλείου, καθηγήτρια του ΑΠΘ Αλεξάνδρα Γουλάκη – Βουτυρά, και την επιμέλεια η Χριστίνα Τσαγκάλια, επιμελήτρια συλλογών Τελλογλείου, με την εγκάρδια και φιλική σύμπραξη της Μερόπης Πρέκα.
• Τα έργα των εκθέσεων προέρχονται από την Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, ιδιωτικές συλλογές, καθώς και από τη συλλογή του ίδιου του ζεύγους των καλλιτεχνών.

* Η συνέντευξη έχει δημοσιευθεί στην axianews.