Γράφει η Μάρθα Παπαδοπούλου*
Η ποίηση του Κώστα Ευαγγελάτου είναι βαθύτατα φιλοσοφική, είναι μία ερωτηματοθεσία, μια απορητική στάση απέναντι στον κόσμο και τη ζωή. Η ανθρώπινη ύπαρξη στη συγκεντρωτική συλλογή του ζει σ’ ένα σταυροδρόμι και βιώνει καθημερινά σε κάθε στιγμή τη διαλεκτική ένταση. Σώμα-Πνεύμα, Αρσενικό-Θηλυκό, Νόηση-Συναίσθημα, Αγάπη-Μίσος, Νηφαλιότητα-Πάθος, Αλήθεια-Πλάνη, Ελπίδα-Απόγνωση, Φως-Σκοτάδι, Είναι-Φαίνεσθαι, Ζωή- Θάνατος.
Αυτοί είναι μερικοί απ’ τους κρίκους σ’ αυτήν την ατέλειωτη αλυσίδα των αντιφάσεων, των εναντιοτήτων, της εσωτερικής πάλης στην οποία βυθίζεται ο άνθρωπος, όταν αποφασίσει να βαδίσει στο δύσκολο δρόμο της αυτογνωσίας. Πρόκειται για μία σύνθεση του πεπερασμένου και του απείρου, του χρονικού και του αιώνιου, της ελευθερίας και της ανάγκης κατά την οποία το ένα δεν υπάρχει χωρίς το άλλο και κανένα δεν καταργείται. Λέξεις όπως: οδύνη, πένθος, τύψεις, φρίκη, σήψη, λήθη, ερημιά, αγωνία κυριαρχούν στον ποιητικό λόγο του Κ. Ευαγγελάτου κι έρχονται να επιβεβαιώσουν αυτό το παράλογο και ανεξήγητο πεπρωμένο που βιώνει ο άνθρωπος.
Σαν ξημερώνει
αθροίζω σφάλματα
φόβο και λύτρα.
Ζωγραφίζω κίτρινα
πενθώ το χώμα.
Μασώ πέταλα γιασεμιών
και πίνω πίκρα.
Φωλιάζει ώριμη η μούχλα του θανάτου
σε κάθε άγουρη καρδιά σε κάθε βράχο
σκουλήκια ενοχών καρπίζουν σήψη
μιας άναρθρης Εδέμ που καταρρέει.
Παφλάζουν στων ωκεανών τα βάθη
αδύναμες ψυχές που δύουν στον ουρανό.
Τριγύρω μας νεκρά λιβάδια
και σκοτωμένοι αετοί.
Ο κόσμος γέμισε φτιασίδια
χειροκροτήματα ψευδή
άγονες φόρμες.
Στη μοναξιά ψηλαφώ
την ακέραια ύπαρξη μου.
Δωμάτιο κενό. Πόρτα κλειστή.
Ζωή ζητούμενη. Αύριο ψέμα.
Σαν πάντα και πριν.
Επηρεασμένος απ’ τη στωική φιλοσοφία συλλαμβάνει τον κόσμο σαν ζωντανό οργανισμό, σαν ζωντανό και πύρινο λόγο που γεννιέται και πεθαίνει περιοδικά. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κώστας Μπέης τονίζει:
«Έχω την αίσθηση μιας πανθεϊστικής έκρηξης, όπου μέσα σε κάθε λεπτόκορμη ομορφιά του φυσικού κόσμου που μας περιβάλλει, ενσαρκώνεται η παρουσία του αγαθού θεού, καθώς πλήθος κακοποιών δυνάμεων καιροφυλαχτούν πίσω από αιχμηρούς βράχους και σκοτεινούς κορμούς δέντρων.»
Στην ποιητική αλέα του Κώστα Ευαγγελάτου το παράλογο, η ενοχή, ο πόνος, ο χωρισμός, η αποξένωση, οι αιφνίδιες αλλαγές, η ανασφάλεια, ο εσωτερικός κλονισμός, η αποτυχία και κυρίως ο θάνατος, ο αχώριστος σύντροφος του ανθρώπου, κατέχουν κυρίαρχη θέση. Πρόκειται για τις οριακές και θεμελιακές καταστάσεις της ύπαρξης, που δεν μπορούμε να τις αλλάξουμε και να τις υπερακοντίσουμε. Ας μην ξεχνάμε όμως πως μόνο αυτές μας μεταμορφώνουν, μας ωριμάζουν, μας βυθίζουν σε σκέψεις, μας ειδοποιούν για την εγκόσμια αβεβαιότητα και μας συγκλονίζουν.
Μόνο έτσι μπορεί ο άνθρωπος ν’ ανοίξει τους ορίζοντες και να φωτίσει τα ανήλιαγα βάθη της εσωτερικής του πραγματικότητας. Αυτό κάνει και ο ποιητής. Δεν πικραίνεται, δεν παραιτείται, δε φοβάται· είναι αισιόδοξος και ελπίζει σ’ ένα καινούργιο αύριο με γνώμονα την επαναστατική δύναμη της αγάπης και τη δημιουργική πνοή της Τέχνης. Μια καινούργια ζωή μπορεί να ανατείλει χωρίς προκαταλήψεις, χωρίς φόβους και καλούπια, χωρίς τη δεσμευτική στενότητα του νου, αρκεί να μην πάψεις ν’ αγωνίζεσαι, να μην πάψεις ν’ αντιστέκεσαι και να στοχάζεσαι. Όποιος στοχάζεται δεν χειραγωγείται, δε μαζικοποιείται, δεν γίνεται δούλος της τεχνικής και της προπαγάνδας, δεν φανατίζεται. Ζει σε μια πνευματική και ηθική εγρήγορση που τον κάνει να ξεχωρίζει.-
Τρέχει ο νους σε λεύτερες ώρες
που θα μιλούμε δίχως ντροπή
που θα μιλούμε για την Αγάπη
για την αιώνια φωτιά της καρδιάς
για τα παθήματα και τα λάθη,
που εδιδάξανε όλους εμάς.
Κραυγές και αστραπόβροντα,
πόνοι και θρήνοι.
Όλα τους σβήνουν στο φως της Αυγής.
–
Αρχίζω την πορεία
πάνω στα ενωτικά γιοφύρια
της αλληλεγγύης.
Αρχίζω την πορεία
μέσα σε πόλεις με εξατμίσεις
και ατσάλινα ένστικτα.
–
Ανάσταση σημαίνει Αρχή,
Αρχή σημαίνει Αγώνας.
Αγώνας για το μέλλον
το δοξασμένο φτάνει
καβαλά στων ελπίδων μας
το γοργοπόδαρο άτι.
–
Η ζωή μέσα στην τέχνη.
Η τέχνη μέσα στη ζωή.
Γεννηθήτω η αρμονία.
–
Όλα στη ζωή είναι απλά,
αν βγάλεις απ’ το μυαλό σου τα καλούπια.
–
Θ’ αλλάξει η τροχιά της γης
απ’ τον παλμό της ανεπίδοτης αγάπης.-
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών Γιώργος Ν. Μοσχόπουλος γράφει
« Ο Κώστας Ευαγγελάτος θα αποποιηθεί την απραξία. Επαναστατεί με τη σκέψη ότι μπορεί να γευθεί αργότερα ένα καλύτερο μέλλον, χωρίς να συμμετέχει ο ίδιος στη διαδικασία της αλλαγής. Έτσι σπώντας τα δεσμά και σωριάζοντας τα τείχη βρίσκει τη λύτρωση στη μεγάλη απόφαση για το δοξασμένο Αγώνα.»
Επίσης ο λογοτέχνης, δοκιμιογράφος Δημήτρης Καραμβάλης τονίζει τα εξής
«Ο Κώστας Ευαγγελάτος βρίσκει το κουράγιο να ξαναρχίσει και πάλι απ’ την αρχή, αποτινάσσοντας τα σαθρά και τα ευτελή, μόνος (πάντα ο ποιητής είναι μόνος). Οι στίχοι του είναι ατίθασα άλογα που καλπάζουν στις σελίδες του βιβλίου. Έχει οξύτητα γραφής, διαπεραστικότητα και χαράζει μια διαλεκτική του ανθρώπου με τη φύση που σπάει τα δεσμά του φόβου κι επαναστατεί με χειμαρρώδη λόγο και εναλλαγή εικόνας.»
Η ποιητική του έκφραση που έχει εκδοθεί εκτός από ένα έργο βαθύτατα φιλοσοφικό είναι και βαθύτατα συναισθηματικό αφού κυριαρχούν ο έρωτας, τα σώματα, οι αισθήσεις, ο αισθησιασμός και οι αναμνήσεις που είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τις αισθήσεις. Η συγγραφέας και κριτικός Κατερίνα Θεοφίλη υποστηρίζει χαρακτηριστικά: «Για τον Κώστα Ευαγγελάτο είναι φανερό πως προέχει πια η αγάπη του «όλου», η αποδοχή των συναισθηματικών αξιών του «καλού» μας κόσμου μ’ ένα νεύμα στοργικής συγχώρεσης και συμπόνιας και κατανόησης. Δεν παραλείπει να προβάλλει κάθε λατρευτικό άγγιγμα, κι όταν ακόμα αυτό δεν αφορά άνθρωπο, αλλά σκύλο.»
Λυγερό χνούδι, ορμάς στο «είναι»,
ύλη αδέσμευτη,
η ψυχή σου τρέμει σαν παιδιού.-
Ο Κώστας Ευαγγελάτος δηλώνει το σεβασμό του σε ό,τι αγάπησε εντός κι εκτός κανόνων».
Το φάντασμά σου χάθηκε
στις παιδικές χαρές
και ζει χωρίς εμένα.
–
Ακούω πέτρες να κυλούν.
Κοιτάζω το τηλέφωνο.
Γράφω στυφά ποιήματα.
Κοιμάμαι με τα μάτια ανοιχτά.
Μικρή χλωμή μου παρουσία στα σεντόνια
δεν υπάρχεις.
–
Φωτογραφίες φίλων ξαχνισμένες
αρνητικά για πάντα φυλαγμένα
σε φακέλους απόρρητους της μνήμης.
–
Μηχανουργείο πόθου η καρδιά μου
σε κάθε τρίξιμο της πόρτας
ελπίζει κάποιον ερχομό.
–
Επέτειοι των μοναχικών
χωρίς ζεστή ανάσα στους καρπούς
χωρίς ένα τηλέφωνο
χωρίς το όμορφο παιδί του ανθοπωλείου
να στέκεται στην πόρτα με λουλούδια.
Επέτειοι ερώτων και γιορτών
κλεισμένων σε ντουλάπια και βαλίτσες.
–
Υδάτινος ο έρωτας ζυμώνει
σαθρό ψωμί του χωρισμού.
–
Με ποια γραφίδα άραγε
αρδεύεται η πίκρα;
Με ποια σφηνοειδή γραφή
χαράζεται η Αγάπη;-
Η ιστορικός της Τέχνης Αννίτα Πατσουράκη σημειώνει
«Η μνήμη είναι η πάλη της ψυχής να ξεχάσει, η εναγώνια προσπάθεια να ξαναζήσει την ευτυχία που χάθηκε, που έφυγε πιθανόν για πάντα. Η μνήμη φέρνει στο νου χιλιάδες πρόσωπα, εκφράσεις, χαμόγελα, μάτια, δάκρυα. Τι κι αν τα πρόσωπα απουσιάζουν; Βρίσκονται στην καρδιά σου, γεμίζουν το μυαλό σου, τις μέρες και τις νύχτες σου. Όσο για τις κακές αναμνήσεις ήταν θετικό κομμάτι του εαυτού σου. Έζησες τον πόνο και τον ξεπέρασες. Τώρα πια δε φοβάσαι, έγινες δυνατός. Αντέχεις».
Ο Κεφαλλονίτης ποιητής και ζωγράφος Κώστας Ευαγγελάτος σκέφτεται, παρατηρεί τον κόσμο γύρω του και γράφει με την αθωότητα, το θαυμασμό, την απορία και τον αυθορμητισμό ενός μικρού παιδιού.
Διατηρεί μια αγνότητα και μια παιδικότητα που γοητεύει. Η ποίηση του ευτυχώς που αστοχεί στις επετείους, γιατί δεν έχει καμία σχέση με όλους αυτούς τους ξεφτισμένους ήχους δημοσίας χρήσεως που προβάλλονται καθημερινά και είναι πολύ της μόδας στην εποχή μας.
Αγάπησα την Ποίηση
και συναντώ το θάνατο.
Αγάπησα την Ποίηση.
Ζωγράφισα το όνειρο
και ζουν οι εφιάλτες.
–
Η ποίηση μου αστοχεί στις επετείους.
Γίνεται τίγρης άκακη
που γλείφει τα μωρά της.
Γίνεται μαύρη σιωπή
που ντύνει τους γυμνούς της.
Τρέχει σαν άτακτο παιδί
που ψάχνει δίχως λόγο.
Ο Κώστας Ευαγγελάτος κάνει την ποίηση του πανί, φτιάχνει πλοίο μεθυσμένο και φεύγει. Καλά ταξίδια του ευχόμαστε στους μεγάλους ωκεανούς της Τέχνης και της ανθρωπιάς.
*Η Μάρθα Παπαδοπούλου είναι Φιλόλογος, Ποιήτρια, Ηθοποιός και Μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών (ΕΕΛ)
