Συγγραφέας, πανεπιστημιακός, πολιτικός, ηθοποιός είναι κάποιες από τις ιδιότητες του Θεοδόση Πελεγρίνη, που αυτόν τον καιρό πρωταγωνιστεί στο θεατρικό που ο ίδιος έχει γράψει, με τίτλο «Το τρύπιο βαρέλι» και παίζεται στη σκηνή του θεάτρου Αλκμήνη.

Ένα έργο που αποτυπώνει τις σύγχρονες ανθρώπινες ανησυχίες και ερωτήματα. Αντιμέτωπος με την ύπαρξή του ο κάθε ένας από εμάς αναρωτώμενος για την αξία και το νόημα του να ζει, περιπλανάται σε έναν ακαθόριστο δρόμο φοβισμένος, αγνοώντας την παραδοξότητα του μέλλοντος με ανίκητο εχθρό τον χρόνο.

Πρόκειται για μια ιστορία τού «Τίποτα» και των «Πάντων», όπως ο ίδιος μας αναφέρει. Το έργο του Θεοδόση Πελεγρίνη αντανακλά την πραγματικότητα, την ανησυχία του ανθρώπου τού σήμερα για τον άνθρωπο του αύριο, τον φόβο για το μέλλον και το ενδεχόμενο της καταστροφής αυτού του κόσμου. Ο Πελεγρίνης ενσαρκώνει τον αισιόδοξο χαρακτήρα της παράστασης που παραδομένος στην πλήξη του παρακολουθεί τις ζωές των άλλων πλάθοντας τον δικό του ονειρικό κόσμο.

Εμείς μιλήσαμε με τον Θεοδόση Πελεγρίνη λίγο πριν την παράστασή του και αποκομίσαμε μια νότα αισιοδοξίας και πάθους για τη ζωή.

Συνέντευξη στην Αλεξία Λυμπέρη και Ζέτα Τζιώτη

– Πιστεύετε ότι στις μέρες μας η ζωή των περισσοτέρων θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «Τρύπιο βαρέλι»; Η πλήξη κυριάρχησε ή κυριαρχεί στη ζωή;

– Υπάρχει ένας κόσμος που στο πρόσωπο του Μάκη και του Λάκη, των δύο ηρώων του «Τρύπιου βαρελιού», βλέπει την κατάσταση της πλήξης την οποία βιώνουν στη ζωή τους ή, ακόμα περισσότερο, στην οποία έχει βυθιστεί η ζωή τους. Ίσως εκεί έγκειται και η μεγάλη απήχηση του έργου.

Το δυστύχημα είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν τη γάγγραινα της πλήξης που κατατρώει σιγά-σιγά τη ζωή τους, είτε γιατί δεν μπορούν να καταλάβουν είτε γιατί δεν θέλουν, κλείνοντας πεισματικά τα μάτια τους μπροστά στο τι πραγματικά συμβαίνει. Σε αυτούς κυρίως απευθύνεται το «Τρύπιο βαρέλι».

«Η φιλοσοφία και η τέχνη έχουν τον ίδιο στόχο: να μας πουν όχι τι ισχύει στην πραγματικότητα, αλλά τι θα έπρεπε να ισχύει»

 – Ως κύριο θέμα των έργων σας επιλέγετε αξίες της ανθρώπινης ύπαρξης. Για ποιους λόγους γίνεται αυτή η επιλογή;

 – Ακριβώς, «της ανθρώπινης ύπαρξης». Στα έργα μου, θέλω να πω, δεν επιλέγω αξίες –ιδέες, θα έλεγα εγώ– που οριοθετούν τον άνθρωπο σαν καθολική οντότητα, σαν μια γενική κι αφηρημένη έννοια, η οποία στο κάτω της γραφής δεν λέει τίποτα στον καθένα μας που βιώνει τις δικές του αγωνίες και φιλοδοξίες, τα δικά του ενδιαφέροντα, αλλά επικεντρώνομαι σε ιδέες που αναδεικνύονται μέσα από τη δράση αυτού ή εκείνου του συγκεκριμένου ανθρώπου, μήπως και ο θεατής, παρακολουθώντας την παράσταση, ανακαλύψει μια ιδέα για την οποία να μπορεί να πει «Ναι, για την ιδέα αυτή αξίζει να ζω – τόσο, μάλιστα, ώστε να είμαι έτοιμος να πεθάνω γι’ αυτήν».

– Έχετε ενασχοληθεί με τη φιλοσοφία, την τέχνη, την πολιτική… Τι γεύση σας έχει αφήσει ο καθένας από τους τρεις αυτούς τομείς στη ζωή σας;

– Η φιλοσοφία και η τέχνη έχουν τον ίδιο στόχο: να μας πουν όχι τι ισχύει στην πραγματικότητα, αλλά τι θα έπρεπε ή τι θα μπορούσε να ισχύει στην πραγματικότητα. Και το επιχειρεί η καθεμιά τους με διαφορετικά μέσα: η φιλοσοφία μεταχειρίζεται το επιχείρημα για να πετύχει τον στόχο της, ενώ η τέχνη χρησιμοποιεί υλικά όπως οι λέξεις, ο ήχος, το χρώμα, το μάρμαρο και ούτω καθεξής, ανάλογα προς το είδος της τέχνης –τη λογοτεχνία, τη μουσική, τη ζωγραφική, τη γλυπτική κ.λ.π.– για το οποίο πρόκειται.

Η πολιτική βρίσκεται στην άλλη πλευρά του λόφου, καθώς έχει να κάνει με τις σχέσεις των ανθρώπων στην πραγματική ζωή με στόχο να βρει και να θεσμοθετήσει τρόπους για να τις βελτιώσει. Είναι αυτό που λένε για την πολιτική, ότι ασχολείται με το εφικτό και όχι το ιδεατό. Η ενασχόλησή μου με τη φιλοσοφία, την τέχνη και την πολιτική μού έδωσε τη δυνατότητα να δω και τις δύο πλευρές του λόφου, και από την άποψη αυτή η εμπειρία που αποκόμισα είναι θετική. Άλλωστε, είναι ανόητο να προσπαθείς να διαγράψεις το παρελθόν. Ούτε ο Παντοδύναμος δεν μπορεί να το διαγράψει.

Μια γυναίκα, λέει ο Θωμά Ακινάτης, κορυφαίος φιλόσοφος και θεολόγος του Μεσαίωνα, δεν μπορεί να την κάνει να μην την έχει χάσει. Μπορεί ασφαλώς να της αποκαταστήσει την παρθενία, αλλά επ’ ουδενί μπορεί εκείνο που συνέβη να το κάνει να μην έχει συμβεί.

 – Συνηθίζετε να υποδύεστε ο ίδιος ρόλους στα έργα που γράφετε. Για ποιους λόγους νιώθετε αυτή την ανάγκη;

– Δεν πρόκειται για ανάγκη. Η φορά των πραγμάτων το έφερε να υποδύομαι ρόλους δικών μου έργων. Άλλωστε, στο παρελθόν έχω συμμετάσχει σε παραστάσεις άλλων έργων. Το 1993, νομίζω, είχα υποδυθεί τον συγγραφέα στον Φάουστ του Γκαίτε. Και στο μέλλον λοιπόν, ποιος ξέρει, μπορεί να εμφανιστώ σε παραστάσεις έργων άλλων συγγραφέων.

– Τον ελεύθερο χρόνο σας πώς τον γεμίζετε στην καθημερινότητά σας;

 – Δουλεύοντας. Tο κύριο αξίωμα της ζωής μου είναι το λατινικό: nulla dies sine linea (καμμιά ημέρα χωρίς γραμμή). Αν βρισκόμουν στο δίλημμα τι θα προτιμούσα: να είμαι ευτυχισμένος ή να δουλεύω, θα επέλεγα το δεύτερο. Κατ’ ουσίαν, πρόκειται, σε ό,τι με αφορά, για ψευτοδίλημμα, γιατί δουλεύοντας είμαι ευτυχισμένος. Αυτό ουδόλως σημαίνει ότι η συγγραφή είναι ανώδυνη. Κάθε άλλο, μάλιστα.

– Αν είχατε τη δυνατότητα να γυρίσετε τον χρόνο πίσω, θα αλλάζατε κάτι από τη ζωή σας;

– Δεν θα άλλαζα κάτι, θα άλλαζα ολόκληρη τη ζωή μου. Όχι γιατί δεν υπάρχουν πράγματα στην υφιστάμενη ζωή μου που με ικανοποιούν, αλλά από περιέργεια να γνωρίσω μιαν άλλη ζωή. Άλλωστε, η περιέργεια ήταν η αιτία για να ανακαλύψει ο άνθρωπος τη φιλοσοφία και να συνεχίζει να την ασκεί. Οι άνθρωποι, λέει ο πολύς Αριστοτέλης, άρχισαν να φιλοσοφούν και συνεχίζουν να φιλοσοφούν εκ περιεργείας.

 – Τι, κατά τη γνώμη σας, έχει μεγαλύτερη αξία στην ζωή.

– Η φιλία. Δυσεύρετη μεν, αλλά πρόκειται για την υπέρτατη αξία. Ο Αριστοτέλης, για να αναφερθώ πάλι σε αυτόν, την τοποθετεί πάνω και από τη δικαιοσύνη και την ηθική γενικότερα. Όταν διατηρείς πραγματική σχέση φιλίας με κάποιο πρόσωπο δεν σκέφτεσαι αν χάριν του προσώπου αυτού πρέπει ή δεν πρέπει να κάνεις αυτό ή εκείνο το πράγμα.

Το κάνεις αυθόρμητα και χωρίς ενδοιασμό μόνο και μόνο γιατί σου το υπαγορεύει η σχέση της φιλίας σου με το πρόσωπο αυτό. Από τη στιγμή που διαρραγεί η σχέση σου αυτή αρχίζεις να σκέφτεσαι αν πρέπει να το κάνεις ή δεν πρέπει να το κάνεις. Τότε αρχίζεις να σκέπτεσαι ηθικά.

– Κάποιο απόφθεγμα που καθορίζει τις επιλογές σας;

– Εκείνο που έλεγε ο Καρτέσιος: de οmnibus dubito – για όλα αμφιβάλλω. Αυτό σου δίνει την δυνατότητα να είσαι ελεύθερος και ταπεινόφρων. Οι δύο, κατά τη γνώμη μου, βασικές προϋποθέσεις για να ζήσεις μια φυσιολογική ζωή αρμόζουσα στην ανθρώπινη ύπαρξή μας.

Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα axianews στο φύλλο 26/1/2019